Η Ιταλία έγινε η πρώτη χώρα στην Ευρωπαϊκή Ένωση που υιοθέτησε ένα ολοκληρωμένο, εθνικό νομοθετικό πλαίσιο για την ρύθμιση της τεχνητής νοημοσύνης. Το νέο νομοθετικό πλαίσιο, το οποίο ψηφίστηκε από το ιταλικό κοινοβούλιο στα μέσα Σεπτεμβρίου 2025, πηγαίνει ουσιαστικά ένα βήμα πέρα από το ευρωπαϊκό Artificial Intelligence Act, καθώς εφαρμόζεται άμεσα και σε επίπεδο εθνικού δικαίου, ενώ έχει συμπεριλάβει και ρυθμίσεις που δεν έχουν ακόμη τεθεί σε ισχύ σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Η Ιταλία προχώρησε σε αυτή την πρωτοβουλία μετά από μήνες δημόσιας συζήτησης, πίεσης από την ιταλική Data Protection Authority (Garante Privacy) και αυξανόμενης χρήσης γενετικών εργαλείων τεχνητής νοημοσύνης σε εταιρικό, επαγγελματικό και διοικητικό επίπεδο. Η κυβέρνηση παρουσίασε το πλαίσιο ως «προληπτική άμυνα» αλλά και ως «στρατηγικό πλεονέκτημα», προκειμένου η χώρα όχι μόνο να προστατεύσει πολίτες και θεσμούς από ρίσκα της τεχνολογίας, αλλά και να επιτρέψει την ανάπτυξη ενός ανταγωνιστικού εγχώριου οικοσυστήματος.
Τι προβλέπει ο νόμος
-
Υποχρεωτική διαφάνεια για AI συστήματα που χαρακτηρίζονται «υψηλού κινδύνου» (δικαιοσύνη, υγεία, δημόσια διοίκηση, ασφάλεια).
-
Αξιολόγηση κινδύνου και τεχνικά “αρχεία ασφαλείας” πριν από την κυκλοφορία ενός προϊόντος AI στην αγορά.
-
Άδεια λειτουργίας για εταιρείες που αναπτύσσουν μοντέλα LLMs ευρείας χρήσης.
-
Πιστοποίηση για τεχνικούς ανάπτυξης λογισμικού και εταιρείες του χώρου [integrators] που χρησιμοποιούν AI στην παραγωγή.
-
Εποπτική αρχή AI ως ανεξάρτητο ρυθμιστικό σώμα.
Η ιταλική προσέγγιση αντιμετωπίζεται από νομικούς στην ΕΕ ως «μοντέλο state-level enforcement», δηλαδή ως πρακτική άσκηση των αρχών του AI Act σε πραγματικό περιβάλλον, πριν ακόμη εμφανιστεί η πλήρης δεσμευτική εφαρμογή όλων των ευρωπαϊκών χρονικών σταδίων.
Ειδικός άξονας: δημόσιος τομέας & δικαιοσύνη
Το εντυπωσιακό μέρος — ειδικά για τους νομικούς — είναι ότι ο νόμος έχει ειδικές ρήτρες για τη χρήση AI σε δικαστικά και διοικητικά πλαίσια.
Συγκεκριμένα:
-
AI – δεν μπορεί να αντικαταστήσει δικαστή ή εισαγγελέα
-
AI – επιτρέπεται μόνο ως εργαλείο υποστήριξης
Το Υπουργείο Δικαιοσύνης της Ιταλίας έχει ήδη ανακοινώσει ότι θα ξεκινήσουν πιλότοι στα δικαστήρια του Μιλάνου και της Φλωρεντίας.
Η σημασία της Ιταλικής πρωτοβουλίας σε ευρωπαϊκό επίπεδο
Η Ιταλία ουσιαστικά:
-
ξεκινά την εφαρμογή του AI Act μέσω εθνικού νόμου
-
δημιουργεί τετελεσμένο στο ρυθμιστική εφαρμογή
-
πιέζει έμμεσα τα άλλα κράτη-μέλη να ακολουθήσουν.-
