Προκειμένου να βελτιωθεί η συνολική αποτελεσματικότητα του τρόπου οργάνωσης και διαχείρισης του ευρωπαϊκού εναέριου χώρου, το Συμβούλιο καθόρισε τη θέση του, σε πρώτη ανάγνωση, σχετικά με τη μεταρρύθμιση του Ενιαίου Ευρωπαϊκού Ουρανού.
Στόχος της μεταρρύθμισης είναι η βελτίωση των επιδόσεων, της οργάνωσης και της διαχείρισης των εναέριων χώρων εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της παροχής υπηρεσιών αεροναυτιλίας για την αύξηση της χωρητικότητας, τη μείωση του κόστους και την ενίσχυση της προσαρμοστικότητας του συστήματος, ενώ παράλληλα επιδιώκεται η μείωση του αντικτύπου των αεροπορικών μεταφορών στο περιβάλλον και το κλίμα. Η θέση του Συμβουλίου σε πρώτη ανάγνωση διατηρεί τους βασικούς στόχους του Ενιαίου Ευρωπαϊκού Ουρανού: ενίσχυση της ασφάλειας, ανταπόκριση στις ανάγκες χωρητικότητας και συμβολή στη μείωση των εκπομπών CO₂, με παράλληλη οικονομική αποδοτικότητα.
Κύρια στοιχεία της θέσης του Συμβουλίου
Η θέση του Συμβουλίου σε πρώτη ανάγνωση περιλαμβάνει τα ακόλουθα κύρια στοιχεία, που συνάδουν με την προσωρινή συμφωνία μεταξύ των συννομοθετών:
- όσον αφορά το πεδίο εφαρμογής του νέου νομοθετικού πλαισίου, η εφαρμογή του κανονισμού δεν θίγει την κυριαρχία των κρατών μελών επί του εναέριου χώρου τους και τις απαιτήσεις των κρατών μελών που αφορούν θέματα δημόσιας τάξης, δημόσιας ασφάλειας και άμυνας
- κατά συνέπεια, ο νέος κανονισμός δεν καλύπτει τις στρατιωτικές επιχειρήσεις και τη στρατιωτική εκπαίδευση.
Όσον αφορά την παροχή υπηρεσιών αεροναυτιλίας και εναέριας κυκλοφορίας και την οργάνωση των κανονιστικών τους ρυθμίσεων:
- κάθε κράτος μέλος ορίζει εθνική εποπτική αρχή για την αξιολόγηση της συμμόρφωσης των φορέων παροχής υπηρεσιών αεροναυτιλίας με ορισμένες απαιτήσεις, όπως η χρηματοοικονομική βιωσιμότητα και η οργανωτική δομή, σε συνεργασία με την εθνική αρμόδια αρχή που είναι υπεύθυνη για την πιστοποίηση των φορέων παροχής υπηρεσιών αεροναυτιλίας
- τα κράτη μέλη μπορούν να αποφασίσουν να αναθέσουν τα καθήκοντα αυτά στη μία ή στην άλλη αρχή
- οι πάροχοι υπηρεσιών αεροναυτιλίας και η εθνική εποπτική αρχή μπορούν να ανήκουν στον ίδιο οργανισμό, υπό την προϋπόθεση ότι είναι λειτουργικά διαχωρισμένοι και πληρούν τις απαιτήσεις ανεξαρτησίας
- τα κράτη μέλη θα έχουν επίσης τη δυνατότητα να συγχωνεύσουν τα καθήκοντα οικονομικής εποπτείας και εποπτείας της ασφάλειας στην ίδια διοικητική οντότητα, καθώς η λύση αυτή μειώνει τη γραφειοκρατία και συνιστά προσαρμογή στα υφιστάμενα οργανωτικά μοντέλα
- οι πάροχοι υπηρεσιών εναέριας κυκλοφορίας μπορούν να ανοίξουν ορισμένες υπηρεσίες αεροναυτιλίας στις συνθήκες της αγοράς σε εθελοντική βάση και τα κράτη μέλη μπορούν να αποφασίσουν να επιτρέψουν το άνοιγμα υπηρεσιών εναέριας κυκλοφορίας για το αεροδρόμιο ή/και τον έλεγχο προσέγγισης στις συνθήκες της αγοράς
- οι εθνικές εποπτικές αρχές και η Επιτροπή θα αξιολογούν από κοινού τις επιδόσεις των υπηρεσιών αεροναυτιλίας, σύμφωνα με τις αρχές της επικουρικότητας και της αναλογικότητας
- η Επιτροπή επικουρείται στη διαδικασία αυτή από ανεξάρτητη συμβούλιο επανεξέτασης των επιδόσεων (PRB), το οποίο έχει συμβουλευτικό ρόλο, συγκροτείται ως σταθερή και μόνιμη οντότητα και θα χρηματοδοτείται από τον προϋπολογισμό της ΕΕ.
Επιπλέον, θεσπίστηκαν μέτρα για τη μείωση του αποτυπώματος CO₂ του τομέα των αερομεταφορών, κυρίως η δυνατότητα υποχρεωτικής διαφοροποίησης των τελών κατά τη διαδρομή προκειμένου να ενθαρρυνθούν οι χρήστες του εναέριου χώρου να στηρίξουν βελτιώσεις στις κλιματικές και περιβαλλοντικές επιδόσεις, όπως η χρήση της αποδοτικότερης ως προς τα καύσιμα διαθέσιμης διαδρομής ή η αυξημένη χρήση εναλλακτικών καθαρών τεχνολογιών πρόωσης. Τα παραπάνω θα αποτελέσουν αντικείμενο μελέτης σκοπιμότητας που θα καθορίζει τη συμβολή και την προστιθέμενη αξία μιας τέτοιας διαφοροποίησης και θα εκτιμά τον αντίκτυπό της στην εναέρια κυκλοφορία, την παροχή υπηρεσιών, το διοικητικό κόστος και τα ενδιαφερόμενα μέρη.
Τέλος, η οπτική του δικτύου ενισχύεται με την προσθήκη νέων λειτουργιών δικτύου και με την ανάθεση στον νυν διαχειριστή δικτύου, Eurocontrol, πρόσθετων, σαφώς καθορισμένων καθηκόντων, ώστε να μπορεί να έχει καλύτερη συμβολή στη βιώσιμη και αποδοτική χρήση του εναέριου χώρου, ενώ τα κράτη μέλη θα συμμετέχουν πλήρως στις αποφάσεις στρατηγικής σημασίας για το δίκτυο.
Επόμενα βήματα
Η θέση του Συμβουλίου σε πρώτη ανάγνωση θα διαβιβαστεί τώρα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Δεδομένου ότι το κείμενο αντικατοπτρίζει πλήρως τον συμβιβασμό που επιτεύχθηκε μεταξύ των συννομοθετών στις 6 Μαρτίου 2024, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αναμένεται να εγκρίνει τη θέση του Συμβουλίου χωρίς τροπολογίες (η λεγόμενη συμφωνία σε πρώιμη δεύτερη ανάγνωση). Μόλις εγκριθεί, το σχέδιο νομοθετικής πράξης θα υποβληθεί σε αναθεώρηση από τους γλωσσομαθείς νομικούς ώστε η πράξη να εκδοθεί και τυπικά από τους συννομοθέτες, θα δημοσιευτεί στην Επίσημη Εφημερίδα της ΕΕ και θα τεθεί σε ισχύ 20 ημέρες μετά τη δημοσίευσή της.
Ιστορικό
Η Επιτροπή δρομολόγησε την πρωτοβουλία για τον Ενιαίο Ευρωπαϊκό Ουρανό το 1999 με σκοπό τη βελτίωση των επιδόσεων στη διαχείριση εναέριας κυκλοφορίας και στις υπηρεσίες αεροναυτιλίας μέσω της καλύτερης ενοποίησης του ευρωπαϊκού εναέριου χώρου. Η τελευταία σημαντική νομοθετική πρωτοβουλία στο πλαίσιο του Ενιαίου Ευρωπαϊκού Ουρανού, SES 2, ολοκληρώθηκε το 2009. Μια ενδιάμεση επικαιροποίηση των κανόνων του Ενιαίου Ευρωπαϊκού Ουρανού, αποκαλούμενη SES 2+, προτάθηκε από την Επιτροπή το 2013, αλλά εν τέλει δεν ολοκληρώθηκε. Η Επιτροπή επικαιροποίησε την πρόταση του 2013 σχετικά με τον SES 2+ με την υποβολή δύο νομοθετικών προτάσεων τον Σεπτέμβριο του 2020: μια τροποποιημένη πρόταση για τον SES 2+ (αναδιατύπωση) για τον καθορισμό του συνολικού συστήματος του Ενιαίου Ευρωπαϊκού Ουρανού και την πρόταση για την τροποποίηση του βασικού κανονισμού του EASA για την ανάθεση στον EASA του ρόλου του φορέα επανεξέτασης των επιδόσεων. Έπειτα από εντατικές διαπραγματεύσεις, οι συννομοθέτες κατέληξαν σε προσωρινή συμφωνία επί του φακέλου κατά τη διάρκεια τριμερούς διαλόγου στις 6 Μαρτίου 2024, ανοίγοντας τον δρόμο για ταχεία συμφωνία σε δεύτερη ανάγνωση.
