Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσιεύει τον πίνακα αποτελεσμάτων της ΕΕ στον τομέα της δικαιοσύνης για το 2019, ο οποίος παρέχει συγκριτική επισκόπηση της ανεξαρτησίας, της ποιότητας και της αποτελεσματικότητας των συστημάτων απονομής δικαιοσύνης στα κράτη μέλη της ΕΕ.
Παρέχει στις εθνικές αρχές πληροφορίες ώστε να τις βοηθήσει να βελτιώσουν τα συστήματα απονομής δικαιοσύνης τους. Τα αποτελέσματα είναι ανάμικτα και παρουσιάζουν σχετικές βελτιώσεις όσον αφορά την αποτελεσματικότητα των συστημάτων απονομής δικαιοσύνης και την ποιότητα της δικαιοσύνης. Παράλληλα, ο πίνακας αποτελεσμάτων δείχνει ότι υπάρχουν ολοένα και περισσότερες προκλήσεις όσον αφορά την αντίληψη για την ανεξαρτησία δικαιοσύνης.
Η κ. Βιέρα Γιούροβα, Ευρωπαία επίτροπος αρμόδια για θέματα δικαιοσύνης, καταναλωτών και ισότητας των φύλων, δήλωσε τα ακόλουθα: «Ο πίνακας αποτελεσμάτων της ΕΕ στον τομέα της δικαιοσύνης για το 2019 έρχεται σε μια στιγμή κατά την οποία οι προκλήσεις για το κράτος δικαίου αυξάνονται σε ορισμένα μέρη της Ευρώπης. Διαπιστώνω με χαρά ότι πολλές χώρες εξακολουθούν να βελτιώνουν το δικαστικό τους σύστημα. Δυστυχώς, άλλες αντιστρέφουν τη θετική αυτή τάση. Εξακολουθούν να υπάρχουν υπερβολικά πολλοί πολίτες της ΕΕ που δεν θεωρούν τα συστήματα δικαιοσύνης της χώρας τους ανεξάρτητα και που περιμένουν υπερβολικά πολύ για την απονομή δικαιοσύνης. »
Η έβδομη έκδοση του πίνακα αποτελεσμάτων της ΕΕ στον τομέα της δικαιοσύνης εξακολουθεί να αναπτύσσει τους διάφορους δείκτες και εστιάζεται ακόμα περισσότερο στην ανεξαρτησία της δικαιοσύνης ως βασικό στοιχείο για την προάσπιση του κράτους δικαίου στα κράτη μέλη.
Ένα από τα νέα στοιχεία του πίνακα αποτελεσμάτων της ΕΕ στον τομέα της δικαιοσύνης για το 2019 είναι ότι παρέχει επισκόπηση των πειθαρχικών καθεστώτων για τους δικαστές στα εθνικά συστήματα δικαιοσύνης και εισάγει δικλείδες ασφαλείας με σκοπό την αποτροπή του ελέγχου των δικαστικών αποφάσεων από την πολιτική εξουσία. Ο πίνακας αποτελεσμάτων παρουσιάζει επίσης την άσκηση των εξουσιών επί των εισαγγελικών αρχών των εθνικών συστημάτων απονομής δικαιοσύνης, συμπεριλαμβανομένου του διορισμού και της απόλυσης των εισαγγελέων, τα οποία αποτελούν βασικούς δείκτες για την ανεξαρτησία μιας εισαγγελικής υπηρεσίας.
Τα βασικά πορίσματα της έκδοσης του 2019 περιλαμβάνουν:
- Ορισμένες θετικές τάσεις ως προς την αποτελεσματικότητα των συστημάτων απονομής δικαιοσύνης: Ο πίνακας αποτελεσμάτων δείχνει ότι, σε διάστημα μιας οκταετίας (2010-2017), παρατηρούνται θετικές εξελίξεις στα περισσότερα κράτη μέλη τα οποία, στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, προσδιορίστηκαν ως κράτη μέλη που αντιμετώπιζαν ειδικές προκλήσεις. Από το 2010, σε όλα σχεδόν τα εν λόγω κράτη μέλη, η διάρκεια των πρωτοβάθμιων δικαστικών διαδικασιών μειώθηκε ή τουλάχιστον παρέμεινε σταθερή. Επιπλέον, οι πρωτοβάθμιες διαδικασίες σε υποθέσεις νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες διαρκούν κατά μέσο όρο έως και ένα έτος. Ωστόσο, σε ορισμένα κράτη μέλη που αντιμετωπίζουν προκλήσεις σ’ αυτόν τον τομέα, οι διαδικασίες ενδέχεται να διαρκούν δύο ή περισσότερα έτη.
- Οι προκλήσεις όσον αφορά την αντίληψη περί της ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης αυξάνονται: Σύμφωνα με έρευνα του Ευρωβαρόμετρου που δημοσιεύτηκε σήμερα, στα δύο τρίτα των κρατών μελών η αντίληψη περί ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης έχει βελτιωθεί σε σύγκριση με το 2016. Ωστόσο, σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος, η αντίληψη του κοινού για την ανεξαρτησία μειώθηκε περίπου στα τρία πέμπτα των κρατών μελών[1]. Οι πιθανές πολιτικές παρεμβάσεις και πιέσεις είναι ο κύριος λόγος για την αντίληψη περί έλλειψης ανεξαρτησίας των δικαστηρίων και των δικαστών. Σε ό,τι αφορά τις εθνικές εισαγγελικές υπηρεσίες, ο πίνακας αποτελεσμάτων δείχνει ότι σε ορισμένα κράτη μέλη υπάρχει η τάση συγκέντρωσης των διοικητικών εξουσιών όπως η αξιολόγηση, η προαγωγή και η μετάθεση των εισαγγελέων σε μία ενιαία αρχή.
- Ποιότητα της δικαιοσύνης: συνολικά, το 2017, οι συνολικές δαπάνες των γενικών κυβερνήσεων για τα δικαστήρια παρέμειναν σταθερές σε όλη την ΕΕ. Με σκοπό τη βελτίωση της ποιότητας των δικαστικών αποφάσεων (με βάση δεδομένα των ευρωπαϊκών δικαστικών δικτύων), τα περισσότερα δικαστήρια παρέχουν ειδική κατάρτιση στους δικαστές ως προς τη δομή και το ύφος του σκεπτικού και της σύνταξης των αποφάσεων. Σε ορισμένα κράτη μέλη, οι χρήστες των δικαστηρίων μπορούν να ζητήσουν διευκρινίσεις ως προς τις δικαστικές αποφάσεις. Σε σύγκριση με τα προηγούμενα έτη, η ηλεκτρονική πρόσβαση σε δικαστικές αποφάσεις έχει βελτιωθεί, ιδίως όσον αφορά τη δημοσίευση των αποφάσεων στον ανώτατο βαθμό δικαιοδοσίας: 19 κράτη μέλη δημοσιεύουν πλέον όλες τις αποφάσεις σε αστικές/εμπορικές και διοικητικές υποθέσεις.
Επόμενα στάδια
Τα ευρήματα του πίνακα αποτελεσμάτων για το 2019 ελήφθησαν ήδη υπόψη για την ανά χώρα αξιολόγηση που διενεργήθηκε στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου 2019. Τα ευρήματα θα τροφοδοτήσουν επίσης την κατάρτιση των προτάσεων της Επιτροπής για τις ανά χώρα συστάσεις του 2019.
Αυτές οι συστάσεις πολιτικής συζητούνται μεταξύ των κρατών μελών στο Συμβούλιο. Οι ηγέτες της ΕΕ θα τις εγκρίνουν τον Ιούνιο, και στη συνέχεια θα εκδοθούν από το Συμβούλιο τον Ιούλιο. Κατόπιν, οι κυβερνήσεις θα ενσωματώσουν τις συστάσεις στα σχέδια μεταρρυθμίσεων και στους εθνικούς προϋπολογισμούς τους για το επόμενο έτος.
Ιστορικό
Ο πίνακας αποτελεσμάτων της ΕΕ στον τομέα της δικαιοσύνης, που δρομολογήθηκε το 2013, είναι ένα από τα εργαλεία στην εργαλειοθήκη της ΕΕ για το κράτος δικαίου που χρησιμοποιείται από την Επιτροπή για την παρακολούθηση των μεταρρυθμίσεων στον τομέα της δικαιοσύνης που αναλαμβάνουν τα κράτη μέλη και τροφοδοτεί το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο. Ο ετήσιος πίνακας αποτελεσμάτων της ΕΕ στον τομέα της δικαιοσύνης αξιολογεί την ανεξαρτησία, την ποιότητα και την αποτελεσματικότητα των εθνικών συστημάτων απονομής δικαιοσύνης. Το συγκριτικό αυτό εργαλείο συμπληρώνεται από αξιολογήσεις ανά χώρα, οι οποίες παρουσιάζονται στις ανά χώρα εκθέσεις και οι οποίες παρέχουν τη δυνατότητα για βαθύτερη ανάλυση με βάση το εθνικό νομικό και θεσμικό πλαίσιο.
Ο πίνακας αποτελεσμάτων επικεντρώνεται σε τρία βασικά στοιχεία ενός αποτελεσματικού συστήματος απονομής δικαιοσύνης:
- Αποδοτικότητα: δείκτες σχετικά με τη διάρκεια των διαδικασιών, το ποσοστό διεκπεραίωσης και τον αριθμό των εκκρεμών υποθέσεων.
- Ποιότητα: δείκτες σχετικά με την προσβασιμότητα, όπως η νομική συνδρομή και τα δικαστικά έξοδα, την κατάρτιση, την παρακολούθηση των δραστηριοτήτων των δικαστηρίων, τον προϋπολογισμό, τους ανθρώπινους πόρους και τα πρότυπα σχετικά με την ποιότητα των δικαστικών αποφάσεων.
- Ανεξαρτησία: δείκτες σχετικά με την αντίληψη των επιχειρήσεων και του ευρύτερου κοινού για την ανεξαρτησία της δικαιοσύνης, με τις διασφαλίσεις ως προς τους δικαστές και με τις διασφαλίσεις ως προς τη λειτουργία των εθνικών εισαγγελικών αρχών.
Η βελτίωση της αποτελεσματικότητας των εθνικών συστημάτων απονομής δικαιοσύνης αποτελεί καθιερωμένη προτεραιότητα του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου —του ετήσιου κύκλου συντονισμού της οικονομικής πολιτικής της ΕΕ. Ο πίνακας αποτελεσμάτων της ΕΕ στον τομέα της δικαιοσύνης βοηθά τα κράτη μέλη σʼ αυτόν τον τομέα, παρέχοντας ετήσια συγκριτική επισκόπηση της λειτουργίας των εθνικών συστημάτων απονομής δικαιοσύνης. Όταν εντοπίζονται σοβαρές προκλήσεις σε μεμονωμένες εκθέσεις ανά χώρα, το Συμβούλιο, μετά από πρόταση της Επιτροπής, εγκρίνει στοχευμένες ειδικές ανά χώρα συστάσεις.
