Το Συμβούλιο ενέκρινε σήμερα τη διαπραγματευτική εντολή του σχετικά με δέσμη μέτρων για την προσαρμογή του πλαισίου εναλλακτικής επίλυσης διαφορών (ΕΕΔ) στις προκλήσεις του ψηφιακού κόσμου. Πολλοί καταναλωτές που εμπλέκονται σε διαφορές με εταιρείες αρνούνται να προσφύγουν στη δικαιοσύνη λόγω της χαμηλής αξίας των επίδικων διαφορών, των χρονοβόρων διαδικασιών ή της έλλειψης εμπιστοσύνης στη δυνατότητα να επιτύχουν ικανοποιητική λύση. Οι μηχανισμοί ΕΕΔ επιτρέπουν στους καταναλωτές να επιλύουν τις διαφορές τους με εταιρείες πριν από την προσφυγή στο δικαστήριο.
Η θέση του Συμβουλίου καλύπτει την αναθεώρηση της οδηγίας ΕΕΔ και του κανονισμού για την κατάργηση της πλατφόρμας ηλεκτρονικής επίλυσης διαφορών (ΗΕΔ). Στόχος των νομοθετικών προτάσεων είναι να διευρυνθεί το φάσμα των διαφορών που μπορούν να επιλυθούν εξωδικαστικά και να γίνουν οι μηχανισμοί ΕΕΔ ευκολότεροι, ταχύτεροι και ελκυστικότεροι τόσο για τους καταναλωτές όσο και για τις εταιρείες.
Η διαπραγματευτική εντολή που εγκρίθηκε σήμερα περιορίζει το πεδίο εφαρμογής της οδηγίας στις συμβατικές διαφορές και στο ευρωπαϊκό έδαφος. Προτείνει διάφορα μέτρα για τη μείωση του φόρτου για όλους τους εμπλεκόμενους και εξουσιοδοτεί την Επιτροπή να αντικαταστήσει την υφιστάμενη πλατφόρμα ΗΕΔ με ένα νέο ψηφιακό εργαλείο.
Εργαλεία επίλυσης διαφορών προσαρμοσμένα στην ψηφιακή εποχή
Η πρόταση της Επιτροπής διευρύνει το πεδίο εφαρμογής της οδηγίας ώστε να συμπεριλάβει όλες τις διαστάσεις της νομοθεσίας της ΕΕ για την προστασία των καταναλωτών και όλα τα είδη εταιρειών, συμπεριλαμβανομένων των εμπόρων εκτός ΕΕ. Στόχος της αναθεωρημένης οδηγίας είναι να καλύψει νέα είδη αθέμιτων πρακτικών (π.χ. διεπαφές χειραγώγησης, διαφήμιση και μηχανισμούς γεωγραφικού αποκλεισμού) που δεν καλύπτονται από την ισχύουσα οδηγία.
Η πρόταση της Επιτροπής προστατεύει την ελευθερία των επιχειρήσεων να προσφεύγουν σε ΕΕΔ ή στο δικαστήριο. Ωστόσο, εάν ένας καταναλωτής ζητήσει ΕΕΔ, οι επιχειρήσεις θα πρέπει να απαντήσουν σε αίτημα φορέα ΕΕΔ εντός 20 εργάσιμων ημερών, γεγονός που θα ενθαρρύνει τις εταιρείες να συμμετάσχουν σε διαδικασίες ΕΕΔ. Η πρόταση της Επιτροπής προβλέπει σειρά μέτρων για την προστασία των πλέον ευάλωτων καταναλωτών, συμπεριλαμβανομένων της παροχής βοήθειας για τη δρομολόγηση μιας υπόθεσης, μεταφραστικών βοηθημάτων και καθοδήγησης καθ’ όλη τη διάρκεια της διαδικασίας.
Εντολή του Συμβουλίου
Πεδίο εφαρμογής της οδηγίας
Για λόγους ασφάλειας δικαίου και για να εξασφαλιστεί η αποτελεσματική εφαρμογή, η θέση του Συμβουλίου περιορίζει το πεδίο εφαρμογής της οδηγίας ΕΕΔ σε διαφορές που απορρέουν από σύμβαση, χωρίς να περιλαμβάνονται εξωσυμβατικές διαφορές, όπως προτείνεται από την Επιτροπή. Ωστόσο, η εντολή καθιστά σαφές ότι οι συμβατικές υποχρεώσεις περιλαμβάνουν τα στάδια πριν από τη σύναψη της σύμβασης (π.χ. διαφήμιση, παροχή πληροφοριών) και μετά τη λήξη της σύμβασης (π.χ. χρήση ψηφιακού περιεχομένου).
Μειωμένος φόρτος για τους φορείς ΕΕΔ
Όσον αφορά το γεωγραφικό πεδίο εφαρμογής, η θέση του Συμβουλίου επιτρέπει στα κράτη μέλη να αποφασίζουν, στην εθνική τους νομοθεσία, σχετικά με την εφαρμογή των διαδικασιών ΕΕΔ σε διαφορές με εμπόρους τρίτων χωρών. Στόχος του μέτρου αυτού είναι η διατήρηση της αποτελεσματικότητας και της πρακτικής λειτουργίας του συστήματος και η αποφυγή δυσανάλογου διοικητικού και οικονομικού φόρτου για τους φορείς ΕΕΔ.
Η διαπραγματευτική εντολή διευκρινίζει ότι η ΕΕΔ είναι προσβάσιμη τόσο σε ψηφιακή όσο και σε μη ψηφιακή μορφή, ώστε να διατηρείται υψηλό επίπεδο προστασίας των καταναλωτών. Επιπλέον, η εντολή καθιστά σαφές ότι οι εταιρείες θα πρέπει να ενημερώνουν εκ των προτέρων τους καταναλωτές όταν χρησιμοποιούνται αυτοματοποιημένα συστήματα μη υψηλού κινδύνου (π.χ. μποτ ή τεχνητή νοημοσύνη) στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων ΕΕΔ, όπως συμβαίνει με τα συστήματα υψηλού κινδύνου που καλύπτονται από τον κανονισμό για την τεχνητή νοημοσύνη.
Η θέση του Συμβουλίου παρέχει στα κράτη μέλη την ευελιξία να καθορίζουν τις προϋποθέσεις για την ομαδοποίηση των υποθέσεων σε εθνικό επίπεδο. Αυτό θα επιτρέψει την προσαρμογή της οδηγίας στα διάφορα εθνικά συστήματα διεκπεραίωσης καταγγελιών.
Η εντολή του Συμβουλίου παρατείνει την περίοδο κατά την οποία οι έμποροι πρέπει να απαντήσουν σε αίτημα φορέα ΕΕΔ από 20 σε 40 εργάσιμες ημέρες, σε περίπτωση πολύπλοκων διαφορών ή σε εξαιρετικές περιστάσεις. Ο καταναλωτής θα πρέπει να ενημερώνεται για την παράταση.
Μετά την παρέλευση της προθεσμίας αυτής, εάν ο έμπορος δεν έχει απαντήσει, ο φορέας ΕΕΔ μπορεί να θεωρήσει ότι ο έμπορος αρνήθηκε να συμμετάσχει. Οι έμποροι δεν υποχρεούνται να απαντούν όταν η συμμετοχή τους είναι υποχρεωτική, όταν μπορούν να επιτευχθούν αποτελέσματα ΕΕΔ χωρίς τη συγκατάθεσή τους για συμμετοχή ή όταν έχουν ήδη δεσμευτεί συμβατικά για την ΕΕΔ, καθώς η απάντησή τους είναι περιττή σε τέτοιες περιπτώσεις.
Υποχρεώσεις υποβολής εκθέσεων
Η θέση του Συμβουλίου μεταθέτει την προθεσμία υποβολής της τετραετούς έκθεσης για την ανάπτυξη και τη λειτουργία των φορέων ΕΕΔ από τις 9 Ιουλίου 2024 στην 1η Νοεμβρίου 2024. Αυτό θα δώσει στους φορείς ΕΕΔ περισσότερο χρόνο για να υποβάλουν τις εκθέσεις τους στις αρμόδιες αρχές.
Πλατφόρμα ΗΕΔ
Η Επιτροπή πρότεινε την κατάργηση της πλατφόρμας ΗΕΔ και την αντικατάστασή της με ένα ψηφιακό διαδραστικό εργαλείο για τη διασφάλιση της συνέχειας. Η εντολή του Συμβουλίου ορίζει προθεσμία τριών μηνών μετά την έναρξη ισχύος της αναθεωρημένης οδηγίας ΕΕΔ για την ανάπτυξη αυτού του εργαλείου από την Επιτροπή. Η Επιτροπή οφείλει επίσης να προωθήσει αυτό το εργαλείο και να παράσχει την τεχνική του συντήρηση. Τέλος, η Επιτροπή θα πρέπει να δημιουργήσει ένα δίκτυο σημείων επαφής ΕΕΔ.
Προθεσμία μεταφοράς στο εθνικό δίκαιο
Η διαπραγματευτική εντολή παρέχει στα κράτη μέλη ένα επιπλέον έτος για να προετοιμάσουν όλες τις αναγκαίες εθνικές νομοθετικές διαδικασίες. Αυτό το επιπλέον έτος θα βοηθήσει επίσης και άλλους συντελεστές να προσαρμοστούν στις νέες απαιτήσεις.
Επόμενα βήματα
Με τη διαπραγματευτική εντολή που συμφωνήθηκε σήμερα καθορίζεται και τυπικά η θέση του Συμβουλίου και παρέχεται στην Προεδρία του Συμβουλίου εντολή για διαπραγματεύσεις με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
Γενικές πληροφορίες
Σύμφωνα με τον πίνακα αποτελεσμάτων για τις καταναλωτικές συνθήκες του 2023, το 25 % των καταναλωτών αντιμετωπίζει πρόβλημα που χρήζει καταγγελίας, αλλά το ένα τρίτο από αυτούς τους καταναλωτές δεν προβαίνει σε ενέργειες. Ως εκ τούτου, μόνο 300.000 επιλέξιμες διαφορές επιλύονται μέσω ΕΕΔ ετησίως στην ΕΕ. Σύμφωνα με την εκτίμηση επιπτώσεων της Επιτροπής, ο αριθμός αυτός θα μπορούσε να αυξηθεί σε 500.000 με την επέκταση του πεδίου εφαρμογής της ΕΕΔ και την υποχρέωση των εταιρειών να απαντούν σε καταγγελίες καταναλωτών.
Η Επιτροπή θα διατηρήσει τον υφιστάμενο πολύγλωσσο κατάλογο φορέων ΕΕΔ. Χορηγεί ετήσιες επιχορηγήσεις σε φορείς ΕΕΔ για την ενίσχυση της ευαισθητοποίησης και τη βελτίωση της διαχείρισης υποθέσεων.
Η Επιτροπή υπέβαλε τις προτάσεις της στις 17 Οκτωβρίου 2023. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο καθόρισε τις θέσεις του σε πρώτη ανάγνωση στις 13 Μαρτίου 2024.