Η ΕΕ επιδιώκει να ενισχύσει διάφορους μηχανισμούς ανταλλαγής δεδομένων με σκοπό να προωθήσει τη διαθεσιμότητα δεδομένων που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την ανάπτυξη εφαρμογών και προηγμένων λύσεων στους τομείς της τεχνητής νοημοσύνης, της εξατομικευμένης ιατρικής, της πράσινης κινητικότητας, της έξυπνης μεταποίησης και πολλούς άλλους τομείς.
Τα κράτη μέλη ενέκριναν σήμερα διαπραγματευτική εντολή σχετικά με πρόταση πράξης για τη διακυβέρνηση των δεδομένων (DGA). Με την πράξη αυτή επιδιώκεται η δημιουργία σταθερών μηχανισμών για τη διευκόλυνση της επαναχρησιμοποίησης ορισμένων κατηγοριών προστατευόμενων δεδομένων του δημόσιου τομέα, η μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στις υπηρεσίες διαμεσολάβησης δεδομένων και η προώθηση του αλτρουισμού δεδομένων στην ΕΕ.
Η πράξη για τη διακυβέρνηση των δεδομένων αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης πολιτικής σκοπός της οποίας είναι να δοθεί στην ΕΕ ανταγωνιστικό πλεονέκτημα σε μια οικονομία που βασίζεται όλο και περισσότερο στα δεδομένα.
Προώθηση της επαναχρησιμοποίησης των δεδομένων του δημόσιου τομέα
Η πράξη για τη διακυβέρνηση των δεδομένων θα δημιουργήσει έναν μηχανισμό που θα επιτρέπει την ασφαλή επαναχρησιμοποίηση ορισμένων κατηγοριών δεδομένων του δημόσιου τομέα που υπόκεινται σε δικαιώματα τρίτων. Πρόκειται, επί παραδείγματι, για δεδομένα που προστατεύονται από δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας, εμπορικά απόρρητα και δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα. Οι φορείς του δημόσιου τομέα που επιτρέπουν αυτού του είδους την επαναχρησιμοποίηση θα πρέπει να είναι τεχνικά εξοπλισμένοι, ώστε να εξασφαλίζουν απόλυτα την προστασία, την ιδιωτικότητα και την εμπιστευτικότητα των δεδομένων.
Για τον σκοπό αυτόν, η DGA θα συμπληρώσει την οδηγία για τα ανοικτά δεδομένα του 2019, η οποία δεν καλύπτει τέτοιου είδους δεδομένα.
Προκειμένου να μην δημιουργηθούν δαπανηρές υποχρεώσεις για τον δημόσιο τομέα, η θέση του Συμβουλίου παρέχει μεγαλύτερη ευελιξία στο κείμενο και λαμβάνει υπόψη τις εθνικές ιδιαιτερότητες που υπάρχουν ήδη σε ορισμένα κράτη μέλη.
Νέο επιχειρηματικό μοντέλο για τη διαμεσολάβηση δεδομένων
Η πρόταση δημιουργεί ένα πλαίσιο για την προώθηση ενός νέου επιχειρηματικού μοντέλου – υπηρεσιών διαμεσολάβησης δεδομένων – ώστε να παρέχεται ασφαλές περιβάλλον για την ανταλλαγή δεδομένων μεταξύ εταιρειών ή ιδιωτών.
Για τις εταιρείες, οι υπηρεσίες αυτές θα μπορούσαν να λάβουν τη μορφή ψηφιακών πλατφορμών, οι οποίες θα υποβοηθούν την εθελοντική ανταλλαγή δεδομένων μεταξύ εταιρειών ή θα διευκολύνουν την τήρηση των υποχρεώσεων ανταλλαγής δεδομένων που προβλέπονται από τον νόμο. Χρησιμοποιώντας τις υπηρεσίες αυτές, οι εταιρείες θα μπορούν να ανταλλάσσουν τα δεδομένα τους χωρίς τον κίνδυνο κατάχρησής τους ή απώλειας οιουδήποτε ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος.
Όσον αφορά τα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα, οι εν λόγω υπηρεσίες θα βοηθούν τους ιδιώτες να ασκούν τα δικαιώματά τους στο πλαίσιο του γενικού κανονισμού για την προστασία των δεδομένων (ΓΚΠΔ). Με τον τρόπο αυτόν, οι πολίτες θα ελέγχουν απόλυτα τα δεδομένα τους και θα μπορούν να τα παρέχουν σε εταιρεία της εμπιστοσύνης τους. Αυτό θα μπορούσε να επιτευχθεί π.χ. με καινοτόμα μέσα διαχείρισης προσωπικών πληροφοριών, όπως χώροι δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα ή «πορτοφόλια» δεδομένων, δηλαδή εφαρμογές που λειτουργούν ως διαμεσολαβητές με τρίτους βάσει συγκατάθεσης.
Οι πάροχοι υπηρεσιών διαμεσολάβησης δεδομένων θα πρέπει να είναι εγγεγραμμένοι σε μητρώο, ώστε οι πελάτες τους να γνωρίζουν ότι μπορούν να βασιστούν σ’ αυτούς.
Οι πάροχοι υπηρεσιών δεν θα επιτρέπεται να χρησιμοποιούν τα ανταλλασσόμενα δεδομένα για άλλους σκοπούς. Δεν θα μπορούν να εκμεταλλευτούν τα δεδομένα π.χ. πουλώντας τα. Θα μπορούν, ωστόσο, να χρεώνουν για τις συναλλαγές.
Στη θέση του Συμβουλίου διευκρινίζεται το πεδίο εφαρμογής των διατάξεων αυτών, ιδίως για να είναι σαφέστερο το είδος των εταιρειών που μπορούν να λειτουργούν ως διαμεσολαβητές δεδομένων.
Προώθηση του αλτρουισμού δεδομένων
Χάρη στην πρόταση, θα είναι ευκολότερα για ιδιώτες και επιχειρήσεις να διαθέτουν εθελοντικά τα δεδομένα προς το κοινό όφελος, όπως ένα συγκεκριμένο ερευνητικό έργο. Φορείς που προσπαθούν να συλλέξουν δεδομένα για σκοπούς γενικού συμφέροντος με βάση τον αλτρουισμό δεδομένων θα μπορούν να ζητήσουν να εγγραφούν σε εθνικό μητρώο αναγνωρισμένων οργανισμών αλτρουισμού δεδομένων. Οι εγγεγραμμένοι οργανισμοί θα αναγνωρίζονται σε όλη την ΕΕ. Αυτό θα εξασφαλίσει την αναγκαία εμπιστοσύνη στον αλτρουισμό δεδομένων, ενθαρρύνοντας ιδιώτες και εταιρείες να δωρίζουν δεδομένα σε τέτοιους οργανισμούς, προκειμένου να χρησιμοποιούνται για ευρύτερα κοινωνικά οφέλη.
Στο κείμενο του Συμβουλίου προστέθηκε ότι, για την καταχώριση ως αναγνωρισμένης οργάνωσης αλτρουισμού δεδομένων, απαιτείται η συμμόρφωση προς έναν δεοντολογικό κώδικα. Οι εν λόγω δεοντολογικοί κώδικες θα πρέπει να εκπονούνται σε συνεργασία με τις οργανώσεις αλτρουισμού δεδομένων και τους ενδιαφερόμενους φορείς και να θεσπίζονται από την Επιτροπή μέσω εκτελεστικών πράξεων.
Ευρωπαϊκό συμβούλιο καινοτομίας δεδομένων
Θα δημιουργηθεί μια νέα δομή, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Καινοτομίας Δεδομένων, η οποία, μεταξύ άλλων, θα συμβουλεύει και θα συνδράμει την Επιτροπή με σκοπό την ενίσχυση της διαλειτουργικότητας των υπηρεσιών διαμεσολάβησης δεδομένων και την εξασφάλιση της συνοχής των πρακτικών επεξεργασίας των αιτήσεων για δεδομένα του δημόσιου τομέα. Το Συμβούλιο επέφερε ορισμένες βελτιώσεις στα καθήκοντα και τη δομή του Ευρωπαϊκού συμβουλίου καινοτομίας δεδομένων.
Πρόσβαση και διαβίβαση δεδομένων μη προσωπικού χαρακτήρα σε διεθνή κλίμακα
Η πρόταση προβλέπει διασφαλίσεις για τα δεδομένα του δημόσιου τομέα, τις υπηρεσίες διαμεσολάβησης δεδομένων και τους οργανισμούς αλτρουισμού δεδομένων έναντι της παράνομης διαβίβασης μη προσωπικών δεδομένων σε διεθνή κλίμακα ή της πρόσβασης των δημοσίων αρχών σε αυτά. Όσον αφορά τα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα, η ΕΕ διαθέτει ήδη ανάλογες διασφαλίσεις βάσει του ΓΚΠΔ.
Η κυριότερη αλλαγή που εισήγαγε το Συμβούλιο είναι ότι η Επιτροπή μπορεί – μέσω εκτελεστικής πράξης – να ορίζει πρότυπες συμβατικές ρήτρες για τη στήριξη των φορέων του δημόσιου τομέα και των περαιτέρω χρηστών σε περίπτωση διαβίβασης δεδομένων του δημόσιου τομέα προς τρίτες χώρες.
Χρονοδιάγραμμα εφαρμογής
Σύμφωνα με το κείμενο του Συμβουλίου, οι νέοι κανόνες θα τεθούν σε εφαρμογή 18 μήνες μετά την έναρξη ισχύος του κανονισμού (αντί για 12 μήνες, όπως προτείνει η Επιτροπή).
Διαδικασία
Η σημερινή εντολή εγκρίθηκε από τους πρέσβεις των κρατών μελών, που συνεδρίασαν στο πλαίσιο της Επιτροπής των Μόνιμων Αντιπροσώπων του Συμβουλίου (ΕΜΑ). Κατόπιν τούτου, η προεδρία του Συμβουλίου θα μπορέσει να αρχίσει διαπραγματεύσεις με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θα πρέπει να συμφωνήσουν επί του τελικού κειμένου.
