Το Συμβούλιο ενέκρινε σήμερα τη θέση του (διαπραγματευτική εντολή) σχετικά με τον κανονισμό για την απαγόρευση των προϊόντων καταναγκαστικής εργασίας στην αγορά της ΕΕ. Με τη διαπραγματευτική εντολή του Συμβουλίου υποστηρίζεται ο γενικός στόχος της καταπολέμησης της καταναγκαστικής εργασίας και εισάγονται αρκετές βελτιώσεις στο προτεινόμενο κείμενο.
Η εντολή του Συμβουλίου αποσαφηνίζει το πεδίο εφαρμογής του κανονισμού με τη συμπερίληψη προϊόντων που προσφέρονται για εξ αποστάσεως πωλήσεις, προβλέπει τη δημιουργία ενιαίας πύλης για την καταναγκαστική εργασία και ενισχύει τον ρόλο της Επιτροπής όσον αφορά τη διερεύνηση και την απόδειξη της χρήσης καταναγκαστικής εργασίας, ευθυγραμμίζοντας παράλληλα τα προτεινόμενα μέτρα τόσο με τα διεθνή πρότυπα όσο και με τη νομοθεσία της ΕΕ.
Πρόταση της Επιτροπής
Με την πρόταση απαγορεύεται η διάθεση ή η κυκλοφορία στην αγορά της Ένωσης προϊόντων καταναγκαστικής εργασίας (όπως ορίζεται από τη Διεθνή Οργάνωση Εργασίας) ή η εξαγωγή τέτοιων προϊόντων από την Ένωση σε τρίτες χώρες. Οι αρμόδιες αρχές θα πρέπει να αξιολογούν τους κινδύνους καταναγκαστικής εργασίας με βάση μια σειρά διαφορετικών πηγών πληροφοριών, όπως στοιχεία που έχει υποβάλει η κοινωνία των πολιτών, μια βάση δεδομένων σχετικά με τομείς ή προϊόντα που ενέχουν κίνδυνο καταναγκαστικής εργασίας, καθώς και πληροφορίες σχετικά με το αν οι εξεταζόμενες εταιρείες εκπληρώνουν τις υποχρεώσεις δέουσας επιμέλειας σε σχέση με την καταναγκαστική εργασία.
Σε περίπτωση εύλογων ενδείξεων ότι ένα προϊόν έχει παραχθεί με καταναγκαστική εργασία, οι αρχές θα πρέπει να ξεκινούν έρευνα. Στο πλαίσιο της έρευνας μπορούν να υποβάλλονται αιτήματα παροχής πληροφοριών από εταιρείες ή να διενεργούνται έλεγχοι και επιθεωρήσεις είτε στην ΕΕ είτε σε τρίτες χώρες. Εάν οι αρμόδιες αρχές διαπιστώσουν τη χρήση καταναγκαστικής εργασίας, θα διατάξουν την απόσυρση του εν λόγω προϊόντος και θα απαγορεύσουν τόσο τη διάθεσή του στην αγορά όσο και την εξαγωγή του. Οι εταιρείες θα υποχρεούνται να απορρίπτουν τα σχετικά εμπορεύματα και οι τελωνειακές αρχές θα επιβλέπουν την επιβολή της απαγόρευσης εξαγωγών ή εισαγωγών απαγορευμένων προϊόντων στα σύνορα της ΕΕ.
Οι ΜΜΕ δεν εξαιρούνται από τον κανονισμό, αλλά το μέγεθος και οι οικονομικοί πόροι των εταιρειών, καθώς και η κλίμακα της καταναγκαστικής εργασίας, θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη πριν από την έναρξη επίσημων ερευνών. Στην πρόταση ορίζονται επίσης ειδικά εργαλεία στήριξης που θα βοηθήσουν τις ΜΜΕ να εφαρμόσουν τον κανονισμό.
Επίσης, προβλέπεται η δημιουργία ενωσιακού δικτύου κατά των προϊόντων καταναγκαστικής εργασίας, το οποίο θα συντονίζει τα μέτρα που λαμβάνουν οι αρμόδιες αρχές και η Επιτροπή.
Εντολή του Συμβουλίου
Η διαπραγματευτική εντολή του Συμβουλίου προβλέπει τη δημιουργία του ενωσιακού δικτύου κατά των προϊόντων καταναγκαστικής εργασίας, προκειμένου να εξασφαλιστεί καλύτερος συντονισμός μεταξύ των αρμόδιων αρχών και της Επιτροπής κατά την εφαρμογή του παρόντος κανονισμού. Με τη θέση του Συμβουλίου επισημοποιείται η διοικητική συνεργασία στο πλαίσιο του δικτύου και εξασφαλίζεται η ενεργός συμμετοχή του Συμβουλίου σε όλες τις φάσεις της διαδικασίας η οποία οδηγεί στην απαγόρευση ενός προϊόντος.
Η εντολή προβλέπει επίσης τη δημιουργία ενιαίας πύλης για την καταναγκαστική εργασία, η οποία θα παρέχει εύκολα προσβάσιμες και σχετικές πληροφορίες και εργαλεία, συμπεριλαμβανομένων ενός ενιαίου σημείου υποβολής πληροφοριών, μιας βάσης δεδομένων και κατευθυντήριων γραμμών, καθώς και εύκολη πρόσβαση σε πληροφορίες σχετικά με τις ληφθείσες αποφάσεις.
Η θέση του Συμβουλίου προβλέπει την αναγκαία συνεργασία μεταξύ των αρμόδιων αρχών των κρατών μελών και της Επιτροπής κατά την εφαρμογή του κανονισμού για την απαγόρευση της καταναγκαστικής εργασίας, ώστε να διασφαλιστεί ότι η επιβολή και η εφαρμογή του συνάδουν με τις απαιτήσεις της οδηγίας σχετικά με την εταιρική δέουσα επιμέλεια όσον αφορά τη βιωσιμότητα και της οδηγίας για τους μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος.
Ο ρόλος της Επιτροπής σε έρευνες και αποφάσεις
Η εντολή ενισχύει τον ρόλο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, με σκοπό τη μείωση του διοικητικού φόρτου και την απλούστευση της κατανομής των υποθέσεων. Η Επιτροπή, με βάση όλες τις σχετικές, επαληθεύσιμες και αξιόπιστες πληροφορίες, θα αξιολογεί κατά πόσον τα σχετικά προϊόντα άπτονται του ενδιαφέροντος της Ένωσης.
Θεωρείται ότι υφίσταται «ενδιαφέρον της Ένωσης» όταν πληρούνται ένα ή περισσότερα από τα ακόλουθα κριτήρια:
- η κλίμακα και η σοβαρότητα της εικαζόμενης καταναγκαστικής εργασίας είναι σημαντικές·
- οι κίνδυνοι εικαζόμενης καταναγκαστικής εργασίας βρίσκονται εκτός του εδάφους της Ένωσης·
- τα εν λόγω προϊόντα έχουν σημαντικό αντίκτυπο στην εσωτερική αγορά (ο σημαντικός αντίκτυπος τεκμαίρεται όταν τα προϊόντα έχουν παρουσία σε τουλάχιστον 3 κράτη μέλη)
Εάν διαπιστωθεί ενδιαφέρον της Ένωσης, η Επιτροπή θα αναλαμβάνει αυτόματα το προερευνητικό στάδιο. Αν όχι, το προερευνητικό στάδιο θα διεξάγεται από αρμόδια εθνική αρχή.
Έρευνες
Η εντολή του Συμβουλίου απλουστεύει τον συντονισμό σε περιπτώσεις διασυνοριακών ερευνών, με τον ορισμό μιας επικεφαλής αρμόδιας αρχής (η οποία θα δρομολογεί το προκαταρκτικό στάδιο και θα διασφαλίζει τη συνέχεια της έρευνας και τη συμμετοχή άλλων αρχών) και με μεγαλύτερη συμμετοχή του ενωσιακού δικτύου κατά των προϊόντων καταναγκαστικής εργασίας ώστε να διασφαλίζεται διαφάνεια και η προσέγγιση σε επίπεδο Ένωσης.
Η εντολή αποσαφηνίζει επίσης τη διαδικασία για τις επιτόπιες επιθεωρήσεις, που προβλέπεται ως μέτρο έσχατης ανάγκης. Οι επιθεωρήσεις αυτές θα πρέπει να βασίζονται στην τοποθεσία των περιπτώσεων για τις οποίες εικάζεται κίνδυνος καταναγκαστικής εργασίας και να διενεργούνται με πλήρη σεβασμό της εθνικής κυριαρχίας.
Επιθεωρήσεις σε τρίτες χώρες
Σύμφωνα με τη θέση του Συμβουλίου, όταν προκύπτει η ανάγκη διενέργειας επιθεωρήσεων εκτός της Ένωσης, η Επιτροπή πρέπει να πραγματοποιεί επαφές με τρίτες χώρες (με δική της πρωτοβουλία, σε περιπτώσεις ενδιαφέροντος της Ένωσης ή κατόπιν αιτήματος αρμόδιας αρχής) και να ζητεί από τις κυβερνήσεις των τρίτων χωρών να διενεργήσουν επιθεώρηση στις περιπτώσεις που εικάζεται καταναγκαστική εργασία. Τυχόν απόρριψη του αιτήματος της Επιτροπής από την κυβέρνηση της τρίτης χώρας μπορεί να συνιστά περίπτωση άρνησης συνεργασίας και η Επιτροπή μπορεί να λάβει απόφαση βάσει άλλων σχετικών αποδεικτικών στοιχείων.
Οριστικές αποφάσεις
Η Επιτροπή αναλαμβάνει την ευθύνη σύνταξης της τελικής απόφασης (δηλαδή την απαγόρευση ενός συγκεκριμένου προϊόντος) μέσω εκτελεστικής πράξης που θα εκδίδεται σύμφωνα με τη διαδικασία εξέτασης, και θα παρέχει μη εμπιστευτική περίληψη της εν λόγω απόφασης στην ενιαία πύλη για την καταναγκαστική εργασία.
Επόμενα βήματα
Με την εντολή που συμφωνήθηκε σήμερα επισημοποιείται η διαπραγματευτική θέση του Συμβουλίου. Παρέχεται στην Προεδρία του Συμβουλίου εντολή για διαπραγματεύσεις με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το οποίο καθόρισε τη θέση του στις 8 Νοεμβρίου 2023. Οι διοργανικές διαπραγματεύσεις θα αρχίσουν το συντομότερο δυνατό.