Αφιερωμένο στην Γιορτή της Δικαιοσύνης 03.10.2022
1.-Η ταχύτητα στην απονομή της δικαιοσύνης είναι βασικό σημείο για τη λειτουργία της δημοκρατίας». Με τη φράση αυτή και με το δικό του τρόπο, ο πρώην Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Κάρολος Παπούλιας, έθεσε επί τάπητος τις δυσλειτουργίες που υπάρχουν στην απονομή της δικαιοσύνης.
Μια αληθινή δημοκρατία, λοιπόν, αξιώνει ανεξάρτητα δικαστήρια, δικαστές και εισαγγελείς, ικανούς να υπερασπίζονται και να προστατεύουν την έννομη τάξη. Το δικαστήριο κρίνει ελεύθερα τα αποδεικτικά μέσα και αποφασίζει κατά συνείδηση αν οι ισχυρισμοί είναι αληθινοί(Διοικητική Ολομέλεια Αρείου Πάγου 18/1993). Το Συμβούλιο της Επικρατείας (2942/1964) χαρακτήρισε τις συνήθεις και συνεχείς προσπάθειες και πρακτικές επηρεασμού της συνείδησης των δικαστών ως «προσβάλλουσες την δικαστική ανεξαρτησίαν» .Η λειτουργική σημασία της δικαιοσύνης στο σύγχρονο κράτος δικαίου βρίσκεται στην ιδιαίτερη αρμοδιότητά, της να ελέγχει την άσκηση και να αποτρέπει την κατάχρηση οιασδήποτε εξουσίας σε βάρος των πολιτών. Υπάρχουν και περιπτώσεις, όπως της παραγραφής, που το τελικό αποτέλεσμα δεν οδηγεί στην αναγκαία «κάθαρση». Ο όρος «κάθαρση» αποτελεί, όπως είναι γνωστό, την ακροτελεύτια λέξη του περίφημου ορισμού που δίνει ο Αριστοτέλης στην «Ποιητική» του για την τραγωδία. Η κάθαρση είναι οδυνηρή, αλλά αποτελεί μονόδρομο και επιτέλους, πολιτεία και δικαιοσύνη πρέπει ν’ αποφασίσουν να δώσουν τέλος στις δυσλειτουργίες της δικαιοσύνης (πράγμα που προσωπικά μόνον ακούω επι 47 χρόνια ως μαχόμενος δικηγόρος.)
2.-Είκοσι χρόνια από τότε που ξέσπασε το σκάνδαλο με τα «μαύρα ταμεία» της Siemens, γράφτηκε το τέλος της υπόθεσης με την αθώωση των 20 από τους συνολικά 22 κατηγορουμένους, κυρίως λόγω παραγραφής. Το μέγα ζήτημα είναι ότι ο ατέλειωτος χρόνος των δικαστικών διαδικασιών οδήγησε σε ζητήματα παραγραφής, πράγμα που συμβαίνει και σε άλλες σημαντικές υποθέσεις.
3.-Σήμερα στενάζει η ποινική δικαιοσύνη και η Ελληνική κοινωνία από την μακρόσυρτη καθυστέρηση απονομής της. Η απονομή της ποινικής δικαιοσύνης βραδύνει υπέρμετρα κατά την προδικασία, αλλά και από το γεγονός ότι στο σύνολο τους όλες οι υποθέσεις οδηγούνται(χωρίς στοιχεία πολλές φορές) στην ακροαματική διαδικασία με αποτέλεσμα τις αθωώσεις μετα δεκαετία και πλέον από την πράξη. Δηλαδή αρκετές φορές ασκούνται ποινικές διώξεις για εξαιρετικά βαριά κακουργήματα, ενώ δεν υπάρχουν τέτοια στοιχεία στην ποινική δικογραφία. Ανεξάρτητα από την ουσία των υποθέσεων, πολλές φορές εκλείπουν από τις αίθουσες οι κατηγορούμενοι αλλά και μάρτυρες, διότι ο ατελείωτος χρόνος αναμονής των διαδικαστικών ενεργειών της ποινικής δίκης, τους έχει οδηγήσει « ένθα απέδρα πάσα οδύνη ή στεναγμός», όταν μάλιστα μια ποινική υπόθεση έχει βάθος εικοσαετίας.
Ο κανόνας είναι οι υποθέσεις να εκδικάζονται σε δεύτερο βαθμό λίγο πριν της παρόδου του χρόνου με τις παρατάσεις προς παραγραφή του αδικήματος. Σύμφωνα με το Σύνταγμα, οι δικαστικές αποφάσεις πρέπει να εκδίδονται σε εύλογο χρόνο. Η επίκαιρη απονομή της δικαιοσύνης είναι συνυφασμένη με το Κράτος Δικαίου. Η υπέρβαση του εύλογου χρόνου οδηγεί σε κλονισμό του αισθήματος ασφάλειας δικαίου και δημιουργεί στην κοινωνία ευλόγως έχει ως παρεπόμενα αποτελέσματα την αυτοδικία και την διασάλευση της κοινωνικής ειρήνης και ένα «αίσθημα καθολικής ατιμωρησίας».
4.-Μέτρα λαμβάνονται πολλά κατά καιρούς και κατ’ αποτέλεσμα απρόσφορα για την αντιμετώπιση του τεραστίου αυτού ζητήματος, για το οποίο διασύρεται διεθνώς η Χώρα και οι πάσης φύσεως εμπλεκόμενοι διέρχονται ένα αφόρητο «βασανιστήριο» μέχρις ότου εκδοθεί μια αμετάκλητη απόφαση.
Όμως κάθε μέτρο με στόχο να επιταχύνει την παραπομπή στο ακροατήριο δεν μπορεί σε καμμιά περίπτωση να έχει ως συνέπεια την αποστέρηση θεμελιωδών υπερασπιστικών δικαιωμάτων του κατηγορουμένου (ιδίως ακρόασης, δίκαιης δίκης) .
Το ζήτημα είναι εξαιρετικά σοβαρό, στην πράξη όμως δυστυχώς η συζήτηση ανακυκλώνεται ως διαρκής διαπίστωση της πραγματικότητας και ενίοτε στην λήψη απλώς ανακουφιστικών μέτρων που δεν επιλύουν το πρόβλημα.
Ο βασικός και κύριος λόγος των καθυστερήσεων δεν είναι οι ίδιοι οι δικαστικοί λειτουργοί αλλά τα τεράστια δομικά προβλήματα που υφίστανται στην ποινική δικαιοσύνη και κυρίως στον χρόνο της προδικασίας. Οι καθυστερήσεις αρχίζουν από το χρόνο διερεύνησης της υπόθεσης η οποία πολλές φορές κάνει χρόνια. Ο όγκος των υποθέσεων οφείλεται κai στην άκριτη ποινικοποίηση από τον κοινό νομοθέτη πολυάριθμων παραβάσεων νόμων χωρίς ουσιαστική ποινική απαξία , επειδή η Διοίκηση, λόγω των δικών της δυσλειτουργιών, δεν είναι σε θέση να ελέγχει την εφαρμογή των νόμων και να επιβάλλει αποτελεσματικές κυρώσεις.Eνα επίσης καίριο ζήτημα που πολλές φορές οδηγεί στην παραγραφή είναι η επίλυση απλών τεχνικών ζητημάτων ,όπως η μετάφραση του βουλεύματος, η επίδοση των κλήσεων, τα βεβαρυμμένα πινάκια, ο ορισμός διερμηνέων, οι απεργίες των παραγόντων της δίκης και εσχάτως ο κορονοϊός. Υπάρχει ζήτημα αιθουσών φοβούμαι ότι ενώ μπορούν να εξευρεθούν κατάλληλες αίθουσες σε δημόσια κτίρια δεν έχει γίνει σχετική προσπάθεια για διαφόρους λόγους.
5.-Η αλήθεια είναι πώς δεν μπορεί να γίνει καμμιά ουσιαστική μεταρρύθμιση αν δεν υπάρχει ένα εθνικό σχέδιο για την συνολική αναμόρφωση της Δικαιοσύνης και αυτό να προέλθει από έναν εθνικό διάλογο και τελικά η απόφαση ότι κάθε μεταρρύθμιση έχει πολιτικό κόστος. Πιστεύω στη θεσμική διαδικασία του διαλόγου, με την ίδρυση και λειτουργία του Εθνικού Συμβουλίου Μεταρρύθμισης Δικαιοσύνης. Θεωρώ ότι παρά τις όποιες ιδεολογικές διαφορές, μπορούμε να προσεγγίσουμε τα θέματα μεταρρύθμισης της δικαιοσύνης με γνώμονα τη βελτίωση της κατάστασης, αλλά και την εθνική αναγκαιότητα για κοινωνική και παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας. Το Εθνικό Συμβούλιο Μεταρρύθμισης Δικαιοσύνης θα μπορούσε και είναι δυνατόν να επιτύχει να εξευρεθεί συναίνεση μεταξύ όλων των εμπλεκομένων χωρίς καμμιά εξαίρεση και των πολιτειακών θεσμών, έχοντας πάντοτε υπόψη αποκλειστικά και μόνο το καλώς νοούμενο συμφέρον των πολιτών και την Ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης Δηλαδή ενός συμβουλευτικού οργάνου της Πολιτείας, μιας συντονιστικής επιτροπής από όλους τους λειτουργούς της δικαιοσύνης με θεσμική ιδιότητα(ηγεσίες δικαστηρίων συνδικαλιστικές οργανώσεις δικαστών, Ολομέλεια Δικηγόρων, Συμβολαιογράφων), που να βάλουν το ζήτημα τι πρέπει να γίνει για την βελτίωση του όλου συστήματος απονομής της δικαιοσύνης. Το ζήτημα της αποτελεσματικότητας του δικαστικού συστήματος δεν μπορεί να προχωρήσει εάν δεν υπάρχει ένας ανώτατος φορέας που θα έχει την ευθύνη του κι αυτός ο φορέας πρέπει να απηχεί τις απόψεις όλων των παραγόντων της δικαιοσύνης ώστε να ενεργεί με την αναγκαία συναίνεση. Υπάρχει ένα επιτυχημένο πρότυπο το ΔΣ της Σχολής Δικαστών ΕΣΔΙ. Το ζήτημα δεν μπορεί να επιλύεται κάθε φορά αποσπασματικά. Εκείνοι που μετέχουν πρέπει να ξέρουν τις συνέπειες των αποφάσεων τους με σεβασμό στη Δημοκρατία και τον Πολίτη .
6.-Η καθυστέρηση απονομής της ποινικής δικαιοσύνης κυρίως αποτελεί απειλή για την λειτουργία του δημοκρατικού μας πολιτεύματος.
ΥΓ Αξίζει ο λόγος της ΠτΔ κ. Σακελλαροπούλου «οι δικαστές απολαμβάνουν τις εγγυήσεις του λειτουργήματός τους και οφείλουν να είναι ανεξάρτητοι και αμερόληπτοι, διαφυλάσσοντας το κύρος και την αποστολή τους. Κρίνονται για τις αποφάσεις τους, δεν στοχοποιούνται.».
ΑΝΤΩΝΗΣ Π.ΑΡΓΥΡΟΣ, Δικηγόρος ΑΠ
