Η βελγική Προεδρία του Συμβουλίου και οι διαπραγματευτές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου κατέληξαν σε προσωρινή συμφωνία για προτεινόμενο κανονισμό της ΕΕ σχετικά με τη διαβίβαση ποινικών δικογραφιών.
Ο κανονισμός θεσπίζει κανόνες που ρυθμίζουν τις προϋποθέσεις υπό τις οποίες οι ποινικές διαδικασίες που κινούνται σε ένα κράτος μέλος μπορούν να μεταφερθούν σε άλλο κράτος μέλος. Ο κανονισμός θα είναι ζωτικής σημασίας προκειμένου να διασφαλίζεται ότι η καταλληλότερη χώρα διερευνά ή διώκει ένα ποινικό αδίκημα και για να αποφεύγονται περιττές παράλληλες δικογραφίες (για τον ίδιο ύποπτο) σε διαφορετικά κράτη μέλη της ΕΕ. Ως εκ τούτου, ο κανονισμός θα συμβάλει στην αποτελεσματικότερη καταπολέμηση του διασυνοριακού εγκλήματος.
Οι κανόνες επί των οποίων συμφώνησαν το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θα βελτιώσουν επίσης τον σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων του υπόπτου ή κατηγορουμένου κατά τη διαδικασία διαβίβασης ποινικής δικογραφίας από μια χώρα σε άλλη.
Επιπλέον, ο κανονισμός θα συμβάλει στην πρόληψη της ατιμωρησίας σε περιπτώσεις κατά τις οποίες απορρίπτεται η παράδοση προσώπου σε άλλο κράτος μέλος βάσει ευρωπαϊκού εντάλματος σύλληψης. Οι κανόνες για τη διαβίβαση δικογραφιών (στη χώρα στην οποία βρίσκεται ο κατηγορούμενος) θα εγγυώνται ότι παρά ταύτα το πρόσωπο θα τεθεί ενώπιον της δικαιοσύνης.
Κοινοί κανόνες για τη διαβίβαση δικογραφιών
Στο μέλλον οι αρχές μιας χώρας θα αποφασίζουν για την υποβολή αιτήματος διαβίβασης δικογραφιών (σε άλλο κράτος μέλος) βασιζόμενες σε κατάλογο κοινών κριτηρίων. Στα κριτήρια αυτά περιλαμβάνονται τα παρακάτω:
- το ποινικό αδίκημα έχει διαπραχθεί στην επικράτεια του κράτους μέλους στο οποίο πρόκειται να διαβιβαστεί η δικογραφία ή τα περισσότερα από τα αποτελέσματα του αδικήματος ή σημαντικό μέρος της ζημίας επήλθαν στο εν λόγω κράτος μέλος
- ένας ή περισσότεροι ύποπτοι ή κατηγορούμενοι είναι υπήκοοι ή κάτοικοι του κράτους μέλους αυτού
- ένας ή περισσότεροι ύποπτοι ή κατηγορούμενοι βρίσκονται στο κράτος μέλος στο οποίο πρόκειται να διαβιβαστεί η δικογραφία
- το μεγαλύτερο μέρος των αποδεικτικών στοιχείων που σχετίζονται με την έρευνα βρίσκεται στο κράτος μέλος αυτό ή η πλειονότητα των σχετικών μαρτύρων κατοικούν εκεί
- εκκρεμεί ποινική διαδικασία για τα ίδια ή άλλα πραγματικά περιστατικά κατά του υπόπτου ή κατηγορουμένου στο κράτος μέλος που θα καταστεί υπεύθυνο για τη διαδικασία
Η χώρα από την οποία ζητείται να αποδεχτεί τη διαβίβαση δικογραφίας πρέπει να ενημερώνει την άλλη χώρα που επιθυμεί να διαβιβάσει την εν λόγω δικογραφία σχετικά με την απόφασή της —δηλαδή, αν θα αποδεχτεί ή θα απορρίψει τη διαβίβαση— το αργότερο 60 ημέρες μετά την παραλαβή του αιτήματος. Η προθεσμία αυτή μπορεί να παρατείνεται κατά 30 ημέρες κατ’ ανώτατο όριο.
Μια χώρα θα πρέπει να αρνείται τη διαβίβαση δικογραφίας εάν, σύμφωνα με το δίκαιό της, δεν είναι δυνατή η κίνηση ή η διεξαγωγή ποινικής διαδικασίας σε σχέση με τα πραγματικά περιστατικά στα οποία βασίζεται το αίτημα για τη διαβίβαση. Αυτό θα συνέβαινε, για παράδειγμα, εάν η συμπεριφορά σε σχέση με την οποία υποβλήθηκε το αίτημα δεν συνιστά ποινικό αδίκημα σύμφωνα με το δίκαιο του κράτους προς το οποίο απευθύνεται το αίτημα.
Δικαιώματα του θύματος και του κατηγορουμένου/υπόπτου
Ο κανονισμός περιλαμβάνει επίσης υποχρεώσεις όσον αφορά τα δικαιώματα των υπόπτων και των κατηγορουμένων καθώς και των θυμάτων κατά τη λήψη απόφασης σχετικά με τη διαβίβαση.
Η χώρα στην οποία διεξάγεται η ποινική έρευνα και η οποία επιθυμεί να διαβιβάσει τη δικογραφία σε άλλη χώρα πρέπει, για παράδειγμα, να λαμβάνει δεόντως υπόψη τα έννομα συμφέροντα του υπόπτου ή κατηγορουμένου καθώς και του θύματος. Ο νέος κανονισμός προβλέπει επίσης την υποχρέωση να ενημερώνονται ο κατηγορούμενος ή ο ύποπτος και το θύμα σχετικά με την πρόθεση διαβίβασης της δικογραφίας και να τους παρέχεται η δυνατότητα να εκφέρουν γνώμη σχετικά με την εν λόγω διαβίβαση. Επιπλέον, ενημερώνονται κατά τη διάρκεια άλλων σχετικών σταδίων της διαδικασίας.
Δικαίωμα σε πραγματικό μέσο έννομης προστασίας
Οι ύποπτοι, οι κατηγορούμενοι και τα θύματα θα έχουν δικαίωμα σε πραγματικό μέσο έννομης προστασίας κατά της απόφασης αποδοχής της διαβίβασης ποινικής δικογραφίας. Θα μπορούν να ασκούν το δικαίωμα αυτό στη χώρα στην οποία διαβιβάζεται η ποινική δικογραφία.
Η προθεσμία για την άσκηση μέσου έννομης προστασίας δεν θα υπερβαίνει τις 15 ημέρες από την ημερομηνία παραλαβής της απόφασης για την αποδοχή της διαβίβασης της ποινικής δικογραφίας. Η τελική απόφαση σχετικά με το μέσο έννομης προστασίας πρέπει να εκδίδεται χωρίς αδικαιολόγητη καθυστέρηση και, ει δυνατόν, εντός 60 ημερών.
Επόμενα βήματα
Η προσωρινή συμφωνία θα υποβληθεί τώρα στους αντιπροσώπους των κρατών μελών στο πλαίσιο του Συμβουλίου (ΕΜΑ) και στην Επιτροπή Δικαιοσύνης του Κοινοβουλίου προς έγκριση. Εάν εγκριθεί και μετά την αναθεώρηση από τους γλωσσομαθείς νομικούς, το κείμενο θα πρέπει στη συνέχεια να εκδοθεί τυπικά από αμφότερα τα θεσμικά όργανα, προτού να μπορεί να δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα της ΕΕ και να τεθεί σε ισχύ. Ο κανονισμός θα αρχίσει να εφαρμόζεται δύο έτη μετά την έναρξη ισχύος του.
Ιστορικό
Με την αύξηση του διασυνοριακού εγκλήματος, η ποινική δικαιοσύνη στην ΕΕ αντιμετωπίζει ολοένα και πιο συχνά καταστάσεις στις οποίες περισσότερα κράτη μέλη έχουν δικαιοδοσία να ασκήσουν ποινική δίωξη για την ίδια υπόθεση. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τα εγκλήματα που διαπράττονται από ομάδες οργανωμένου εγκλήματος. Οι κανόνες για τη διαβίβαση ποινικών δικογραφιών συμβάλλουν στον προσδιορισμό του κράτους μέλους που θα ήταν το καταλληλότερο για τη διεξαγωγή ποινικής διαδικασίας. Έχουν επίσης καθοριστική σημασία για τον σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων του κατηγορουμένου.
Επί του παρόντος δεν υπάρχει ειδική πράξη της ΕΕ που να ρυθμίζει τη διαβίβαση δικογραφιών. Αντ’ αυτού, τα κράτη μέλη πρέπει να βασίζονται στην ευρωπαϊκή σύμβαση αμοιβαίας δικαστικής συνδρομής επί ποινικών υποθέσεων του 1959.
Η Assita Kanko (ECR/BE) ήταν η εισηγήτρια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για τον φάκελο αυτό.