Το 2023 ο Συνήγορος δέχθηκε για μία ακόμα χρονιά σημαντικό αριθμό αναφορών για
ζητήματα που συνδέονται με τη μεταφορά των μαθητών και μαθητριών προς και από το
σχολείο.
Συγκεκριμένα, σε αρκετές περιπτώσεις διαπιστώθηκε:
α) μη υλοποίηση της πρόσβασης στην εκπαίδευση παιδιών με αναπηρίες καθώς δεν εκτελούνται ή εκτελούνται με υπέρμετρη καθυστέρηση, από την έναρξη του σχολικού έτους, τα δρομολόγια για τη μεταφορά τους σε γενικά ή ειδικά σχολεία δημόσιας εκπαίδευσης, β) μεταφορά μαθητών δημοτικού με τα κοινά δρομολόγια του ΚΤΕΛ, επομένως, μαζί με άγνωστους ενηλίκους χωρίς συνοδό και δίχως την εξασφάλιση θέσης και ζώνης, γ) διαφοροποίηση της πρόβλεψης μεταφοράς μαθητριών και μαθητών των μουσικών σχολείων έναντι εκείνων που φοιτούν σε καλλιτεχνικά, πρότυπα ή πειραματικά, ως προς τους οποίους εξασφαλίζεται άνευ άλλου τινός η κίνηση με δημόσιες συμβάσεις (ενώ για τα μουσικά σχολεία υπάρχει διακριτική ευχέρεια της διοίκησης), δ) μη υλοποίηση μεταφορών (λόγω έλλειψης αναδόχου, παραίτησης, έλλειψης επαρκών μεταφορικών μέσων στην περιοχή για την εκτέλεση της μεταφοράς λ.χ. σε νησιωτικές περιοχές, έλλειψης ενδιαφέροντος για συγκεκριμένα δρομολόγια εξαιτίας της χαμηλής αποζημίωσης κ.ά.), ε) μετακύλιση της υποχρέωσης μεταφοράς των παιδιών στους γονείς, όταν το δρομολόγιο είναι άγονο, χωρίς να εξετάζονται σοβαρές παράμετροι (όπως ύπαρξη διαθέσιμου οχήματος ή και διπλώματος οδήγησης, αδυναμία μεταφοράς λόγω επαγγελματικών υποχρεώσεων και μη συμβατού ωραρίου, μικρή αποζημίωση), στ) έλλειψη οδηγιών και σαφούς πλαισίου υποχρεώσεων οδηγών και συνοδών ιδίως σε σχέση με την ασφάλεια των μαθητών, ζ) ασάφεια του νομικού πλαισίου ως προς την αρμόδια υπηρεσία για την υπόδειξη της ενδεδειγμένης ασφαλούς πεζή διαδρομής κατά τη λήψη απόφασης για τους δικαιούχους μεταφοράς.
Τα προβλήματα που προκύπτουν κατά την υλοποίηση της μεταφοράς μαθητών/τριών έχουν
απασχολήσει τον Συνήγορο τα τελευταία τουλάχιστον δέκα χρόνια, καθώς οι μέχρι σήμερα
διατάξεις της ισχύουσας νομοθεσίας δεν φαίνεται να επαρκούν για την έγκαιρη (δηλ. από την έναρξη της σχολικής χρονιάς) και ασφαλή μετακίνηση αλλά και δεν καλύπτουν τις ιδιαίτερες ανάγκες των διαφορετικών γεωγραφικών περιοχών ή/και πληθυσμιακών ομάδων παιδιών.
Οι δυσχέρειες εντείνονται καθώς οι περιφέρειες -που φέρουν την ευθύνη για τη διασφάλιση
της μεταφοράς των μαθητών- και οι δήμοι δεν διαθέτουν ίδια μέσα, ενώ τα τελευταία ιδίως
χρόνια σε πολλές περιπτώσεις, όπως αναφέρθηκε ήδη, οι ιδιώτες μεταφορείς δεν επιδιώκουν
την ανάληψη των δρομολογίων για λόγους που συνδέονται με την επιλογή τουριστικών
δρομολογίων, την αποφυγή μεταφοράς συγκεκριμένων πληθυσμιακών ομάδων (λ.χ. παιδιά
ΑμεΑ, ρομά) ή ακόμα και την έλλειψη κατάλληλων (με βάση τις προϋποθέσεις του νόμου)
μεταφορικών μέσων ή επαρκούς αριθμού οδηγών και συνοδών.
Ολοκληρώνοντας τη διερεύνηση σχετικών υποθέσεων που είχαν τεθεί υπόψη του μέχρι τη
λήξη της σχολικής χρονιάς 2022-23, ο Συνήγορος, με έγγραφά του (αρ. πρωτ. 30723/23-6-
2023 και 42829/11-09-2023) έθεσε υπόψη των εμπλεκόμενων υπουργείων (Παιδείας και
Εσωτερικών) τα επί μέρους ζητήματα που αναδείχθηκαν και συνδέονται με τις προβλέψεις
της ΚΥΑ 50025/2018, όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει.
Η Αρχή τόνισε την ανάγκη λήψης μέτρων και συντονισμού των Υπουργείων, ώστε η
μεταφορά των μαθητών και των μαθητριών να διασφαλίζεται απρόσκοπτα από την αρχή κάθε σχολικής χρονιάς. Επισημάνθηκε μάλιστα στο Υπουργείο Παιδείας, Θρησκευμάτων & Αθλητισμού ότι –ανεξάρτητα από τη μετακύλιση της αρμοδιότητας για τις μεταφορές στις κατά τόπους περιφέρειες- το ίδιο, ως ο κατεξοχήν αρμόδιος φορέας για τη διασφάλιση του δικαιώματος στην εκπαίδευση, φέρει ακέραια την υποχρέωση εξεύρεσης λύσης για την απρόσκοπτη φοίτηση κάθε μαθήτριας και μαθητή σε συνεργασία με συναρμόδιους φορείς και υπηρεσίες της τοπικής αυτοδιοίκησης.
Ο Συνήγορος διατύπωσε προτάσεις για περαιτέρω τροποποίηση της προαναφερθείσας
ΚΥΑ, με γνώμονα την ασφαλή μετακίνηση των παιδιών και την υλοποίηση του παραπάνω
θεμελιώδους δικαιώματος που σχετίζεται με την ισότιμη πρόσβαση και ένταξη όλων των
παιδιών στην εκπαιδευτική διαδικασία (βλ. συνημμένα έγγραφα).
Σε συνέχεια των παρεμβάσεων του Συνηγόρου το Υπουργείο Εσωτερικών ενημέρωσε
εγγράφως την Αρχή σχετικά με α) τα υφιστάμενα προσκόμματα που παρεμποδίζουν την
υλοποίηση της μεταφοράς σημαντικού αριθμού μαθητών/τριών, β) την πρόσφατη ρύθμιση –
άρθρο 51 του ν. 5056/2023 που συμπεριλαμβάνει και την περίπτωση που οι διαδικασίες
διαγωνισμού ή διαπραγμάτευσης δυνάμει του άρθρου 391 του ν. 4957/2022(Α΄141) έχουν
καταστεί άγονες – με την οποία «δόθηκε η δυνατότητα στις Περιφέρειες, ειδικά για το διδακτικό έτος 2023-24, να προβούν στη μίσθωση οχημάτων, συμπεριλαμβανομένης και της
δυνατότητας χρηματοδοτικής μίσθωσης (leasing) και την πρόσληψη οδηγών και συνοδών με σχέση εργασίας ιδιωτικού Δικαίου Ορισμένου Χρόνου», και γ) για το με αριθμ. πρωτ. 64089/27-7-2023 έγγραφό του με το οποίο ζητά από τα συναρμόδια Υπουργεία «τον ορισμό εκπροσώπων για τη συγκρότηση της Συντονιστικής Ομάδας Διοίκησης Έργου (ΣΟΔΕ), προκειμένου να εξεταστεί η επικαιροποίηση του πλαισίου που διέπει την μεταφορά των μαθητών».
Δυστυχώς, παρά την εξέλιξη αυτή, δεν φάνηκε να καλύπτονται με ικανοποιητικό τρόπο, τουλάχιστον μέχρι τα μέσα του Δεκεμβρίου του 2023, τα σοβαρά κενά με αποτέλεσμα ομάδες μαθητικού πληθυσμού ή και μεμονωμένοι/ες μαθητές και μαθήτριες, κατά περίπτωση, να βρίσκονται ή να κινδυνεύουν να τεθούν εκτός εκπαιδευτικής διαδικασίας.