Η εγγύηση που παρέσχε η Φινλανδία υπέρ της αεροπορικής εταιρίας Finnair με σκοπό να τη βοηθήσει να λάβει από συνταξιοδοτικό ταμείο δάνειο ύψους 600 εκατομμυρίων ευρώ για την κάλυψη των αναγκών της σε κεφάλαιο κίνησης, συνεπεία της πανδημίας της Covid-19, είναι συμβατή με το δίκαιο της Ένωσης
Στις 13 Μαΐου 2020, η Φινλανδία κοινοποίησε στην Επιτροπή μέτρο ενίσχυσης υπό τη μορφή εγγύησης του Δημοσίου υπέρ της φινλανδικής αεροπορικής εταιρίας Finnair Plc, σκοπός του οποίου ήταν να βοηθήσει την τελευταία να λάβει από συνταξιοδοτικό ταμείο δάνειο ύψους 600 εκατομμυρίων ευρώ για την κάλυψη των αναγκών της σε κεφάλαιο κίνησης. Η εγγύηση, η οποία θα κάλυπτε το 90 % του εν λόγω δανείου, είχε μέγιστη διάρκεια τριών ετών και μπορούσε να ενεργοποιηθεί σε περίπτωση αθέτησης των υποχρεώσεων της Finnair έναντι του συνταξιοδοτικού ταμείου.
Αναφερόμενη στην ανακοίνωσή της σχετικά με το προσωρινό πλαίσιο για τη λήψη μέτρων κρατικής ενίσχυσης με σκοπό να στηριχθεί η οικονομία κατά τη διάρκεια της τρέχουσας έξαρσης της νόσου Covid-19 1, η Επιτροπή χαρακτήρισε την εγγύηση που παρασχέθηκε στην Finnair κρατική ενίσχυση συμβατή με την εσωτερική αγορά σύμφωνα με το άρθρο 107, παράγραφος 3, στοιχείο β΄, ΣΛΕΕ 2. Βάσει της διάταξης αυτής, οι ενισχύσεις που αποσκοπούν στην άρση σοβαρής διαταραχής της οικονομίας κράτους μέλους μπορούν, υπό ορισμένες προϋποθέσεις, να θεωρηθούν συμβατές με την εσωτερική αγορά.
Η αεροπορική εταιρία Ryanair άσκησε προσφυγή με αίτημα την ακύρωση της απόφασης της Επιτροπής, την οποία ωστόσο απορρίπτει το δέκατο πενταμελές τμήμα του Γενικού Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στο πλαίσιο αυτό, το εν λόγω τμήμα εξετάζει, για πρώτη φορά, τη νομιμότητα ατομικής κρατικής ενίσχυσης χορηγηθείσας προκειμένου να αντιμετωπισθούν οι επιπτώσεις της πανδημίας της Covid-19 υπό το πρίσμα του άρθρου 107, παράγραφος 3, στοιχείο β΄, ΣΛΕΕ 3.
Εκτίμηση του Γενικού Δικαστηρίου
Το Γενικό Δικαστήριο αναλύει, πρώτον, τη νομιμότητα της προσβαλλόμενης απόφασης υπό το πρίσμα του άρθρου 107, παράγραφος 3, στοιχείο β΄, ΣΛΕΕ.
ΕΕ. Αφενός, όσον αφορά τις αιτιάσεις με τις οποίες προβάλλεται ότι η ενίσχυση υπέρ μίας μόνον μεμονωμένης επιχείρησης δεν μπορεί να άρει μια σοβαρή διαταραχή της οικονομίας κράτους μέλους κατά την έννοια του άρθρου 107, παράγραφος 3, στοιχείο β΄, ΣΛΕΕ, το Γενικό Δικαστήριο υπενθυμίζει καταρχάς ότι η διάταξη αυτή εφαρμόζεται τόσο στα καθεστώτα ενισχύσεων όσο και στις ατομικές ενισχύσεις. Επομένως, ατομική ενίσχυση μπορεί να κηρυχθεί συμβατή με την εσωτερική αγορά εφόσον είναι αναγκαία, κατάλληλη και αναλογική για την άρση σοβαρής διαταραχής της οικονομίας του οικείου κράτους μέλους.
Ακολούθως, το Γενικό Δικαστήριο διευκρινίζει ότι τυχόν πτώχευση της Finnair θα είχε σοβαρές επιπτώσεις για τη φινλανδική οικονομία, οπότε η εγγύηση του Δημοσίου, κατά το μέτρο που αποσκοπεί στη διατήρηση των δραστηριοτήτων της Finnair και στην αποτροπή περαιτέρω διαταραχής της φινλανδικής οικονομίας λόγω ενδεχόμενης πτώχευσης της εταιρίας, είναι πρόσφορη να συμβάλει στην άρση της σοβαρής διαταραχής της φινλανδικής οικονομίας την οποία προκάλεσε η πανδημία της Covid-19.
Το ανωτέρω συμπέρασμα του Γενικού Δικαστηρίου βασίζεται στο ότι η Finnair:
– είναι ο κύριος αερομεταφορέας στη Φινλανδία, το δε 2019 διακίνησε περίπου 15 εκατομμύρια επιβάτες, ήτοι το 67 % των συνολικών επιβατών που ταξίδεψαν προς, από και εντός της Φινλανδίας·
– είναι ο κύριος φορέας αεροπορικών μεταφορών φορτίου στη Φινλανδία, καλύπτει τις ανάγκες πολλών επιχειρήσεων εγκατεστημένων επί φινλανδικού εδάφους, τόσο για την εξαγωγή όσο και για την εισαγωγή προϊόντων, και διαθέτει εκτεταμένο δίκτυο στην Ασία·
– απασχολεί 6 800 εργαζομένους, οι δε αγορές της από τους προμηθευτές, ως επί το πλείστον Φινλανδούς, ανέρχονταν το 2019 σε 1,9 δισεκατομμύρια ευρώ·
– πραγματοποιεί σημαντικό ερευνητικό έργο στη Φινλανδία και αποτελεί τη δέκατη έκτη σημαντικότερη εταιρία στη Φινλανδία με κριτήριο τη συμβολή της στο ΑΕΠ της χώρας.
Αφετέρου, όσον αφορά τις αιτιάσεις με τις οποίες προβάλλεται ότι η Επιτροπή παρέλειψε να σταθμίσει τα ευεργετικά αποτελέσματα της ενίσχυσης με τα αρνητικά αποτελέσματά της, το Γενικό Δικαστήριο κρίνει ότι το άρθρο 107, παράγραφος 3, στοιχείο βʹ, ΣΛΕΕ δεν επιβάλλει τέτοια ανάλυση, αντιθέτως προς ό,τι επιτάσσει το άρθρο 107, παράγραφος 3, στοιχείο γʹ, ΣΛΕΕ. Τέτοια στάθμιση δεν απαιτείται ούτε βάσει της ανακοίνωσης σχετικά με το προσωρινό πλαίσιο.
Δεύτερον, το Γενικό Δικαστήριο εξετάζει την προβαλλόμενη παραβίαση της αρχής της απαγόρευσης των διακρίσεων. Επ’ αυτού, το Γενικό Δικαστήριο παρατηρεί καταρχάς ότι, ως εκ της φύσεώς της, μια ατομική ενίσχυση εισάγει διαφορετική μεταχείριση, ή ακόμη και δυσμενή διάκριση, η οποία είναι συμφυής με τον ατομικό χαρακτήρα του μέτρου. Τυχόν δε ισχυρισμός ότι τέτοια ενίσχυση είναι αντίθετη προς την αρχή της απαγόρευσης των δυσμενών διακρίσεων θα ισοδυναμούσε, κατ’ ουσίαν, με συστηματική αμφισβήτηση της συμβατότητας με την εσωτερική αγορά κάθε ατομικής ενίσχυσης, ενώ το δίκαιο της Ένωσης επιτρέπει στα κράτη μέλη να χορηγούν τέτοιες ενισχύσεις, τηρουμένων των προϋποθέσεων που προβλέπονται στο άρθρο 107 ΣΛΕΕ.
Επιπλέον, ακόμη και αν υποτεθεί ότι η διαφορετική μεταχείριση που εισάγει η εγγύηση που παρασχέθηκε στην Finnair μπορεί να εξομοιωθεί με δυσμενή διάκριση, πρέπει να εξακριβωθεί αν δικαιολογείται από θεμιτό σκοπό και αν είναι αναγκαία, πρόσφορη και αναλογική για την επίτευξή του.
Κατά το Γενικό Δικαστήριο, οι όροι χορήγησης της εγγύησης που παρασχέθηκε στην Finnair είναι ικανοί να επιτύχουν τον επιδιωκόμενο σκοπό, δεδομένου ότι η ύπαρξη σοβαρής διαταραχής της φινλανδικής οικονομίας λόγω της πανδημίας της Covid-19 και οι σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις της τελευταίας στην αγορά αεροπορικών μεταφορών της Φινλανδίας αποδείχθηκαν επαρκώς κατά νόμον. Το μέτρο ενίσχυσης είναι, επιπλέον, αναγκαίο, δεδομένου ότι η Finnair διατρέχει κίνδυνο πτώχευσης λόγω της προκληθείσας από την πανδημία ξαφνικής συρρίκνωσης της δραστηριότητάς της και της αδυναμίας να καλύψει τις ανάγκες της σε ρευστότητα μέσω των πιστωτικών αγορών. Τέλος, δεδομένης της σημασίας της Finnair για τη φινλανδική οικονομία, η παροχή της εγγύησης του Δημοσίου αποκλειστικά στην Finnair δεν υπερβαίνει τα όρια του κατάλληλου και αναγκαίου μέτρου για την επίτευξη των σκοπών που επιδιώκει η Φινλανδία.
Όσον αφορά, τρίτον, τις αιτιάσεις με τις οποίες προβάλλεται παραβίαση των αρχών της ελεύθερης παροχής υπηρεσιών και της ελευθερίας εγκαταστάσεως, το Γενικό Δικαστήριο διαπιστώνει ότι η Ryanair δεν απέδειξε υπό ποια έννοια ο αποκλειστικός χαρακτήρας της παροχής της εγγύησης του Δημοσίου είναι ικανός να την αποτρέψει από το να εγκατασταθεί στη Φινλανδία ή από το να παρέχει υπηρεσίες από και προς τη χώρα αυτή. Το Γενικό Δικαστήριο διευκρινίζει ότι η Ryanair δεν προσδιόρισε τα πραγματικά ή νομικά στοιχεία που έχουν ως αποτέλεσμα η επίμαχη ατομική ενίσχυση να παράγει περιοριστικά αποτελέσματα τα οποία υπερβαίνουν το όριο ενεργοποίησης της απαγόρευσης του άρθρου 107, παράγραφος 1, ΣΛΕΕ, αλλά τα οποία είναι παρ’ όλα αυτά αναγκαία και αναλογικά για την άρση της σοβαρής διαταραχής της φινλανδικής οικονομίας την οποία προκάλεσε η πανδημία της Covid-19, σύμφωνα με τις επιταγές του άρθρου 107, παράγραφος 3, στοιχείο βʹ, ΣΛΕΕ.
Το Γενικό Δικαστήριο απορρίπτει, τέλος, ως αβάσιμο τον λόγο ακυρώσεως με τον οποίον προβάλλεται παράβαση της υποχρέωσης αιτιολόγησης και διαπιστώνει ότι παρέλκει η εξέταση του βασίμου του λόγου ακυρώσεως με τον οποίο προβάλλεται προσβολή των διαδικαστικών δικαιωμάτων που απορρέουν από το άρθρο 108, παράγραφος 2, ΣΛΕΕ.
1 Ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με το προσωρινό πλαίσιο για τη λήψη μέτρων κρατικής ενίσχυσης με σκοπό να στηριχθεί η οικονομία κατά τη διάρκεια της τρέχουσας έξαρσης της νόσου Covid-19 (ΕΕ 2020, C 91 I, σ. 1), τροποποιηθείσα στις 3 Απριλίου 2020 (ΕΕ 2020, C 112 I, σ. 1).
2 Απόφαση C(2020) 3387 τελικό της Επιτροπής, της 18ης Μαΐου 2020, σχετικά με την κρατική ενίσχυση SA.56812 (2020/N) – Φινλανδία – COVID‑19: Εγγύηση του Δημοσίου υπέρ της Finnair.
3 Στην απόφαση που εξέδωσε στις 17 Φεβρουαρίου 2021, Ryanair κατά Επιτροπής, T-238/20 (βλ., επίσης, ανακοινωθέν τύπου αριθ. 16/21), το Γενικό Δικαστήριο προέβη σε ανάλογη εξέταση της νομιμότητας του καθεστώτος κρατικής ενισχύσεως που θέσπισε η Σουηδία προκειμένου να αντιμετωπίσει τις επιπτώσεις της πανδημίας της νόσου Covid-19 στην αγορά των αεροπορικών μεταφορών στη Σουηδία. Στις αποφάσεις που εξέδωσε στις 14 Απριλίου 2021, Ryanair κατά Επιτροπής, T-378/20, και Ryanair κατά Επιτροπής, T-379/20 (βλ., επίσης, ανακοινωθέν τύπου αριθ. 52/21), το Γενικό Δικαστήριο εξετάζει, επιπλέον, δύο χωριστά μέτρα ατομικής ενίσχυσης βάσει του άρθρου 107, παράγραφος 2, στοιχείο β΄, ΣΛ