Συνέδριο Ένωσης Δικαστών και Εισαγγελέων Ι Περίληψη Εισηγήσεων [Μέρος Β’]

Συνέδριο ΕΔΕ Ι «Αντεγκληματική πολιτική, ποινική νομοθεσία και δικαιοσύνη»

[23/24 Νοεμβρίου 2024]

[1] Ε. Συμεωνίδου – Καστανίδου – Καθηγήτρια Νομικής Σχ. ΑΠΘ

Η εισήγηση αναδεικνύει αρχικά το γεγονός ότι ο φιλελεύθερος χαρακτήρας του ποινικού δικαίου προκύπτει από κείμενα αυξημένης τυπικής ισχύος και δεν μπορεί για τον λόγο αυτό να αμφισβητείται από τον κοινό νομοθέτη.

Στη συνέχεια, αξιολογεί τις νομοθετικές παρεμβάσεις της τελευταίας 5ετίας, υπό το πρίσμα των επιμέρους θεμελιωδών αρχών που διέπουν το φιλελεύθερο ποινικό δίκαιο.

[2] Βασίλειος Αδάμπας

Η εισήγησή μου αφορά την επίδραση της αυστηροποίησης του ποινικού δικαίου στον εφαρμοστή του δικαίου. Προς την κατεύθυνση αυτή, μετά από μια σύντομη μνεία των δομικών χαρακτηριστικών του ποινικού δικαίου και του εσφαλμένου τρόπου δόμησης και χρήσης της ποινικής νομοθεσίας σήμερα, γίνονται κάποιες διαπιστώσεις που έχουν να κάνουν με τον τρόπο κατά τον οποίο ο δικαστής συχνά επιχειρεί να διορθώσει την υπερβολή. Παράλληλα, επισημαίνεται η γενικότερη απροθυμία αξιολόγησης της συνταγματικής συμβατότητας επιλογών του νομοθέτη και υπογραμμίζεται η απαγόρευση ελέγχου της προσωπικής θέσης του δικαστικού λειτουργού. Τέλος, αναζητούνται τα αίτια όσων εφαρμοστών υπερθεματίζουν για την αυστηρότητα και την αυστηροποίηση.

[3] Ο Χάρτης Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ και οι εθνικοί Ποινικοί Κώδικες

Όλγα Τσόλκα, Αναπλ. Καθηγήτρια Παντείου Πανεπιστημίου

Διάγραμμα

1. Εισαγωγικές παρατηρήσεις
2. Οι οριζόντιες διατάξεις των άρθρων 51 και 52 παρ. 3 του ΧΘΔ της ΕΕ
   • Οι εθνικοί φορείς της νομοθετικής και δικαστικής λειτουργίας ως αποδέκτες των επιταγών του ΧΘΔ της ΕΕ, «όταν εφαρμόζουν δίκαιο της Ένωσης», κατ’ ά. 51 ΧΘΔ
   • Η «αρχή της ομοιογένειας» του Χάρτη με την ΕΣΔΑ, κατ΄ ά. 52 παρ. 3 ΧΘΔ
3. Η κανονιστική σημασία των επιταγών του ΧΘΔ της ΕΕ στο πεδίο του ουσιαστικού ποινικού δικαίου. Νομολογιακά παραδείγματα κατά την τυποποίηση μιας ποινικά αξιόλογης συμπεριφοράς:

α) Απαγόρευση δυσανάλογης προς το αδίκημα ποινής, κατ’ άρθρο 49 παρ. 3 ΧΘΔ

β) Αρχή της μη αυτοενοχοποίησης, κατ’ άρθρο 47 δεύτερο εδάφιο ΧΘΔ

4. Η κανονιστική σημασία των επιταγών του ΧΘΔ της ΕΕ στο πεδίο του δικονομικού ποινικού δικαίου.
   • Διασύνδεση των οδηγιών της ΕΕ για τα δικονομικά δικαιώματα υπόπτων και κατηγορουμένων με τις επιταγές του ΧΘΔ
   • Νομολογιακά παραδείγματα :

α) Δικαίωμα εξέτασης μαρτύρων κατηγορίας

β) Δικαίωμα ενημέρωσης περί επιτρεπτής μεταβολής της κατηγορίας

5. Αντί επιλόγου: Η δικαστική προστασία του θιγομένου προσώπου

[4] «Η εσωτερική δικαστική ανεξαρτησία»

Μαρία Καραμανώφ, Αντιπρόεδρος του Συμβουλίου της Επικρατείας ε.τ.

Η εισήγηση προσεγγίζει την εσωτερική δικαστική ανεξαρτησία ως κορυφαία μεταξύ των ιδιοτήτων που χαρακτηρίζουν τον κάθε δικαστή προσωπικά αλλά και ως το συνταγματικά κατοχυρωμένο και απαράβατο μέτρο που καθορίζει τον τρόπο οργάνωσης και λειτουργίας της Δικαιοσύνης.

Η δικαστική ανεξαρτησία παραμένει τυπικά η θεμελιώδης εγγύηση ότι η δικαστική λειτουργία επιτελεί πράγματι τον διττό της προορισμό, συνιστάμενο στην επίλυση διαφορών, αφενός, και στην παρακολούθηση και έλεγχο της πορείας του Κράτους Δικαίου προς την πραγμάτωση των αξιών και σκοπών που προβλέπει το Σύνταγμα, αφετέρου.  Παρά ταύτα, η σχετική της θέση συχνά υποβαθμίζεται, άμεσα ή έμμεσα, με μέτρα και πρακτικές που θέτουν υπό αμφισβήτηση την υπερέχουσα σημασία της έναντι άλλων επιθυμητών χαρακτηριστικών της Δικαιοσύνης.

Οι ισχύουσες θεσμικές εγγυήσεις της εσωτερικής δικαστικής ανεξαρτησίας εξετάζονται κριτικά με αναφορά στις χαρακτηριστικές ιδιότητες που οφείλει να έχει κάθε αποτελεσματικό σύστημα ελέγχου μεγάλης κλίμακας.  Τέλος, επισημαίνεται η ανάγκη εμπέδωσης της ανεξαρτησίας, ιδίως στους νεώτερους δικαστές, μέσω της δικαστικής πρακτικής στο πλαίσιο της ιεραρχικής οργανωτικής δομής της Δικαιοσύνης.

[5] ΟΙ ΠΡΟΣΦΑΤΕΣ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΕΣ ΕΠΕΜΒΑΣΕΙΣ ΣΤΟΝ ΝΕΟ ΚΠΔ: ΠΡΟΩΘΗΣΗ Ή ΑΛΛΟΙΩΣΗ ΤΟΥ ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ;

ΘΕΟΧΑΡΗ Ι. ΔΑΛΑΚΟΥΡΑ, ΚΑΘΗΓΗΤΗ ΝΟΜΙΚΗΣ ΔΠΘ

Ι. Εισαγωγικές σκέψεις

1. Η φιλελεύθερη φυσιογνωμία του ΚΠΔ ως δικαιοκρατική αξίωση.
2. Οι στοχεύσεις του Ν. 5090/2024 περί επιτάχυνσης.

Α. Η επιτάχυνση ως διαρκές  διακύβευμα της ελληνικής ποινικής δίκης.

        Β. Συντελεστές αποτελεσματικότητας του αιτήματος επιτάχυνσης.

Γ. Προσφερόμενοι δικονομικοί τομείς για την αναμόρφωση του δικονομικού

συστήματος.

ΙΙ. Οι ρυθμίσεις του Ν. 5090/2024 στο στάδιο της προδικασίας.

1. Η ποινική δίωξη και οι πρόσφατες τροποποιήσεις στις επιμέρους διατάξεις

αναφοράς της (άρθρα 43, 48, 49, 52 και 53 ΚΠΔ).

Α.  Η προκαταρκτική εξέταση και η – έστω και την τελευταία στιγμή – διεύρυνσή

της στα εγκλήματα  αρμοδιότητας μον. πλημμελειοδικείου (άρθρ. 43 παρ. 1

ΚΠΔ).

Β. Η ανάθεση έγκρισης (σύμφωνης γνώμης) της αποχής υπό όρους επί

πλημμελημάτων και κακουργημάτων στον εισαγγελέα Εφετών, αντί του

Πρωτοδίκη (άρθρα 48, 49 ΚΠΔ).

Γ. Η εξάρτηση του παραδεκτού της έγκλησης και της προσφυγής του

εγκαλούντος από παράβολο υπέρ ΤΑΧΔΙΚ (άρθρα 52 και 53 ΚΠΔ).

Δ. Η αρχειοθέτηση της υπόθεσης κατά παρέκκλιση της αξίωσης ελεγξιμότητας

της διαδικασίας (άρθρο 43 ΚΠΔ).

2. Η ανακριτική διαδικασία και οι τροποποιήσεις της στα άρθρα 218, 227 παρ.

1, 238^Α, 254, 265, 269 παρ. 3 εδ. β, 283 παρ. 1, 284 παρ. 3, 288, 291 παρ. 3

ΚΠΔ.

Α. Η συμπλήρωση με παρ. 7 της ρύθμισης του άρθρου 218 ΚΠΔ για την

ανάκληση  προστασίας μαρτύρων ή τροποποίησή της.

Β. Η συμπλήρωση της ρύθμισης του άρθρου 227 παρ. 1 ΚΠΔ για την εξέταση

ανήλικων μαρτύρων – θυμάτων προσβολής προσωπικής και γενετήσιας

ελευθερίας.

Γ. Η ρύθμιση του άρθρου 238^Α ΚΠΔ για εξέταση με τεχνολογικά μέσα.

Δ. Η διεύρυνση του πεδίου εφαρμογής των ειδικών ανακριτικών πράξεων με

το πλημμέλημα των προπαρασκευαστικών πράξεων παραχάραξης (άρθρο

254 ΚΠΔ).

Ε. Η συμπλήρωση της διάταξης του άρθρου 265 ΚΠΔ για την άυλη κατάσχεση

ψηφιακών δεδομένων.

ΣΤ. Η προσθήκη ακρόασης του εισαγγελέα κατά την άρση κατάσχεσης από τον ανακριτή
κατ’ άρθρο 269 παρ. 3 εδ. β΄ ΚΠΔ.

Ζ. Η διεύρυνση του μέτρου της ηλεκτρονικής επιτήρησης με τη χρήση τεχνολογίας

εντοπισμού θέσης και κίνησης στο άρθρο 283 παρ. 1 ΚΠΔ.

Η. Οι συμπληρωματικές διατάξεις για τον κατ’ οίκον περιορισμό στα άρθρα 284 παρ. 3

και 288 παρ. 1 εδ. στ΄ΚΠΔ.

Θ. Η κατάργηση της γραπτής εισαγγελικής πρότασης κατά την άρση προσωρινής

κράτησης στο άρθρο 291 παρ. 3.

ΙΙΙ Οι ρυθμίσεις του Ν. 5090/2024 στο στάδιο της ενδιάμεσης διαδικασίας.

1. Η διεύρυνση της απευθείας κλήσης ως τρόπου παραπομπής επί κακουργημάτων των

ειδικών ποινικών νόμων (άρθρο 309 ΚΠΔ).

2. Η προσφυγή κατά της απευθείας κλήσης (άρθρα 322 και 323 ΚΠΔ).

ΙV. Η καθ’ ύλην αρμοδιότητα.

1. Η αρμοδιότητα του ΜΟΔ-ΜΟΕ (άρθρα 404-405 ΚΠΔ).
2. Η αρμοδιότητα του Μονομελούς Εφετείου (άρθρο 110 ΚΠΔ).
3. Η αρμοδιότητα του Τριμελούς Εφετείου (άρθρο 111 ΚΠΔ).
4. Η κατάργηση του Πενταμελούς Εφετείου και η σύσταση Τριμελούς Εφετείου

Β΄Βαθμού (άρθρα (άρθρα 7, 8, 111 ΚΠΔ).

5. Η αρμοδιότητα του μονομελούς πλημμελειοδικείου (άρθρο 115 ΚΠΔ).
6. V. Οι τροποποιήσεις σε επιμέρους διατάξεις της διαδικασίας στο ακροατήριο.
7. Η εξέταση μαρτύρων στο ακροατήριο (άρθρα 215 και 500 ΚΠΔ).
8. Η εξέταση με τεχνολογικά μέσα στο ακροατήριο (άρθρο 238Α ΚΠΔ).
9. Ο υποχρεωτικός διορισμός συνηγόρου (άρθρο 340 ΚΠΔ).
10. Η ενημέρωση για ορθότερο νομικό χαρακτηρισμό (άρθρο 343 ΚΠΔ).
11. Η αναβολή για λόγους ανώτερης βίας ή σοβαρούς λόγους υγείας (άρθρο 349 ΚΠΔ).

VΙ. Οι τροποποιήσεις στις διατάξεις των εναλλακτικών διαδικασιών και ιδίως της ποινικής διαπραγμάτευσης (άρθρα 48, 49, 301, 302, 303 ΚΠΔ).

1. Η μη ενοποίηση των διαφορετικών μορφών αποχής από τη δίωξη.
2. Η περιθωροποίηση της δικονομικής ποινικής συνδιαλλαγής.
3. Η μη πρόταξη της ποινικής διαμεσολάβησης στην αντιμετώπιση της

ενδοοικογενειακής βίας.

4. Η επαμφοτερίζουσα νομοθετική επιλογή σε σχέση με την ποινική

διαπραγμάτευση.

VΙΙ. Οι αλλαγές στο πεδίο των ενδίκων μέσων (άρθρα 478, 487, 489, 497, 512 ΚΠΔ).

1. Ο περιορισμός των λόγων έφεσης κατά βουλεύματος στο άρθρο 478 ΚΠΔ.
2. Η προβλεπόμενη στο άρθρο 487 ΚΠΔ δυνατότητα του Εισαγγελέα να

συμπληρώσει την αιτιολογία της αρχικώς ασκηθείσας έφεσης.

3. Η αύξηση των ορίων του εκκλητού των ποινικών αποφάσεων (άρθρο 489

ΚΠΔ).

4. Η ρύθμιση της παρ. 8 του άρθρου 497 ΚΠΔ για την άρση της χορηγηθείσας

αναστολής.

VΙΙΙ. Η αυστηροποίηση του δικονομικού συστήματος και οι διαφαινόμενοι κίνδυνοι για τη φυσιογνωμία της ποινικής δίκης.  

ΙΧ. Καταληκτικές σκέψεις

Για να παρακολουθήσετε τις εργασίες του Συνεδρίου [Video] πατήστε εδώ