Η Πολιτεία της Καλιφόρνια, η καρδιά της παγκόσμιας βιομηχανίας του κινηματογράφου, έγινε η πρώτη που θεσπίζει σαφή νομικά όρια στη χρήση τεχνητής νοημοσύνης (AI) για την αναπαράσταση ηθοποιών χωρίς τη συγκατάθεσή τους.
Τον Σεπτέμβριο του 2024, ο Κυβερνήτης, Gavin Newsom, υπέγραψε δύο καθοριστικά νομοσχέδια – AB 2602 και AB 1836 – που αποσκοπούν στην προστασία τόσο των ζώντων όσο και των αποθανόντων καλλιτεχνών από την ανεξέλεγκτη χρήση της εικόνας, της φωνής και των χαρακτηριστικών τους, μέσω τεχνολογιών AI.
Προστασία των ζώντων καλλιτεχνών: το νομοσχέδιο AB 2602
Το AB 2602 προβλέπει ότι οι παραγωγές και τα στούντιο δεν μπορούν να αντικαθιστούν ηθοποιούς με ψηφιακά αντίγραφά τους χωρίς τη ρητή, ενημερωμένη και τεκμηριωμένη συγκατάθεσή τους.
Οποιαδήποτε σύμβαση περιλαμβάνει τέτοια χρήση πρέπει να αναφέρει αναλυτικά:
-
πού και πώς θα χρησιμοποιηθεί η ψηφιακή αναπαράσταση,
-
ποια δικαιώματα παραχωρούνται,
-
και ποια χρονικά ή γεωγραφικά όρια ισχύουν.
Οι ηθοποιοί δικαιούνται να έχουν νομική εκπροσώπηση ή ένωση (π.χ. SAG-AFTRA) κατά τη σύναψη τέτοιων συμβάσεων, ενώ μπορούν να αποσύρουν τη συγκατάθεσή τους εάν η χρήση της τεχνητής νοημοσύνης ξεπεράσει τους συμφωνημένους όρους.
Προστασία αποθανόντων καλλιτεχνών: το νομοσχέδιο AB 1836
Το AB 1836 επεκτείνει την προστασία στα ψηφιακά “αναστηλώματα” διάσημων προσώπων.
Οι παραγωγές υποχρεούνται πλέον να λάβουν άδεια από την οικογένεια ή τους νόμιμους διαδόχους ενός καλλιτέχνη πριν χρησιμοποιήσουν την εικόνα ή τη φωνή του μέσω τεχνητής νοημοσύνης.
Η διάταξη αυτή κλείνει το νομικό “παράθυρο” που επέτρεπε στο παρελθόν την εμφάνιση αποθανόντων ηθοποιών σε νέες παραγωγές χωρίς συναίνεση, δημιουργώντας έτσι ένα σημαντικό προηγούμενο στην προστασία της μεταθανάτιας προσωπικότητας.
Οι δύο νέοι νόμοι δεν απαγορεύουν συνολικά τη χρήση AI στον κινηματογράφο· επιβάλλουν όμως σαφή όρια.
Η τεχνολογία μπορεί να χρησιμοποιηθεί για δημιουργικούς σκοπούς – όπως ειδικά εφέ ή ανανέωση σκηνών – αλλά όχι για να “αντικαθιστά” την ανθρώπινη παρουσία ή να εμπορευματοποιεί τη μορφή ενός προσώπου χωρίς συναίνεση.
Η Καλιφόρνια επιδιώκει να προλάβει ένα δυστοπικό μέλλον όπου τα στούντιο θα μπορούσαν, με χαμηλό κόστος, να δημιουργούν ψηφιακούς “κλώνους” ηθοποιών, παραμερίζοντας τους ίδιους και αλλοιώνοντας τη φύση της καλλιτεχνικής εργασίας.
Οι αντιδράσεις του Hollywood
Οι ενώσεις των ηθοποιών, και ιδιαίτερα η SAG-AFTRA, χαιρέτισαν τα νομοσχέδια ως ιστορική νίκη.
Κατά τη διάρκεια της απεργίας του 2023, η χρήση AI για “αντιγραφή” ερμηνειών αποτέλεσε ένα από τα πιο επίμαχα ζητήματα.
Πολλοί καλλιτέχνες είχαν εκφράσει τον φόβο ότι θα μπορούσαν να “σαρωθούν” μία φορά από τις κάμερες και να χρησιμοποιούνται επ’ αόριστον χωρίς έλεγχο ή οικονομική αποζημίωση.
Από την άλλη πλευρά, ορισμένα στούντιο επισημαίνουν ότι η τεχνολογία μπορεί να λειτουργήσει συμπληρωματικά και όχι ανταγωνιστικά προς τους δημιουργούς — για παράδειγμα, σε περιπτώσεις ψηφιακής αποκατάστασης, οπτικών εφέ ή ιστορικών αναπαραστάσεων.
Η εφαρμογή των νέων νόμων δεν θα είναι απλή. Η ταχύτατη πρόοδος της τεχνητής νοημοσύνης γεννά πλήθος ερωτημάτων:
-
Τι ακριβώς θεωρείται “ψηφιακό αντίγραφο”;
-
Πώς διαχωρίζεται η δημιουργική χρήση από την εκμετάλλευση;
-
Ποια ευθύνη φέρει μια εταιρεία παραγωγής αν ένας αλγόριθμος αναπαράγει τη φωνή ενός προσώπου χωρίς έγκριση;
Οι απαντήσεις σε αυτά τα ζητήματα θα διαμορφώσουν το νέο πλαίσιο της ψηφιακής δημιουργίας και θα επηρεάσουν όχι μόνο το Hollywood, αλλά και τις παγκόσμιες πολιτιστικές βιομηχανίες.
Ψηφιακή δεοντολογία
Η Καλιφόρνια δεν θεσπίζει απλώς κανόνες για την ψυχαγωγία αλλά ουσιαστικά θέτει τις βάσεις για μια νέα μορφή “ψηφιακής δεοντολογίας”, όπου η τεχνητή νοημοσύνη θα λειτουργεί με σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα και στη δημιουργική εργασία.
Το μήνυμα είναι σαφές: η καινοτομία είναι ευπρόσδεκτη, αλλά ο άνθρωπος παραμένει στο επίκεντρο.
