Το Συμβούλιο ενέκρινε την Παρασκευή, 23/5, συμπεράσματα με τίτλο «Προς τη στρατηγική της ΕΕ για την ΤΝ στην επιστήμη». Στο έγγραφο αυτό, το Συμβούλιο ζητεί μια ολοκληρωμένη στρατηγική για την τόνωση της υιοθέτησης της ΤΝ στην επιστήμη, με μια δεοντολογική, βιώσιμη, συμπεριληπτική και ανθρωποκεντρική προσέγγιση.
Τεχνολογία που αλλάζει τα δεδομένα
Στα συμπεράσματα του Συμβουλίου αναγνωρίζεται ότι η ταχεία ανάπτυξη της ΤΝ και των εφαρμογών της στην επιστημονική έρευνα έχει οδηγήσει σε ρηξικέλευθα επιτεύγματα, μετασχηματίζοντας την επιστημονική πρακτική. Η ΤΝ χρησιμοποιείται εκτενώς στην ανάλυση δεδομένων, τις προσομοιώσεις και τα μεγάλα γλωσσικά μοντέλα και οδηγεί σε νέες ανακαλύψεις, ενισχύοντας παράλληλα την αποδοτικότητα της έρευνας. Στα συμπεράσματα υπογραμμίζεται η σημασία της ΤΝ για τη στήριξη τόσο της βασικής όσο και της εφαρμοσμένης έρευνας, καθώς και ο κρίσιμος ρόλος της στην αντιμετώπιση των παγκόσμιων προκλήσεων και την ικανοποίηση των κοινωνικών αναγκών, καθώς και στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και την προώθηση της ψηφιακής μετάβασης στην Ευρώπη.
Η συνεργασία στον τομέα της ΤΝ, ιδίως οι αμοιβαίες εταιρικές σχέσεις που δεν εισάγουν διακρίσεις σε διεθνές επίπεδο, είναι καίριας σημασίας για την ενίσχυση των επιστημονικών συναλλαγών, τη διασφάλιση της διαλειτουργικότητας και την προώθηση της υπεύθυνης ανάπτυξης της ΤΝ. Στα συμπεράσματα τονίζεται η σημασία της δεοντολογικής, βιώσιμης και συμπεριληπτικής χρήσης της ΤΝ στην επιστήμη, η οποία θα συμβάλει στην ενίσχυση της έρευνας, της καινοτομίας και της παγκόσμιας ανταγωνιστικότητας. Υπενθυμίζεται επίσης ότι τα συστήματα και τα μοντέλα ΤΝ που αναπτύσσονται επί τούτω και τίθενται σε λειτουργία αποκλειστικά για τον σκοπό της επιστημονικής έρευνας και ανάπτυξης εξαιρούνται από τον κανονισμό για την ΤΝ.
Ώρα για δράση
Στα συμπεράσματα σημειώνεται ότι, παρά την αυξανόμενη σημασία της ΤΝ στην επιστήμη, η ΕΕ δεν διαθέτει επί του παρόντος ειδική πολιτική για να διευκολύνει την υιοθέτηση της ΤΝ στην επιστήμη. Η Επιτροπή επεξεργάζεται νέα ευρωπαϊκή στρατηγική για την τεχνητή νοημοσύνη στην επιστήμη, η οποία, σύμφωνα με τα συμπεράσματα, θα πρέπει να βασίζεται στις βέλτιστες διαθέσιμες γνώσεις και πρακτικές και να αναπτυχθεί σε στενή συνεργασία με τα κράτη μέλη και την κοινότητα έρευνας και καινοτομίας. Ειδικότερα, η στρατηγική θα πρέπει να συμπληρώνει τις υφιστάμενες πρωτοβουλίες και να επικεντρώνεται στα διεπιστημονικά ερευνητικά οικοσυστήματα, στον συντονισμό των εξελίξεων όσον αφορά τις πολιτικές, στην αναβάθμιση των δεξιοτήτων των ερευνητών και στη διασφάλιση της ανοικτής πρόσβασης σε αξιόπιστα δεδομένα. Η στρατηγική αυτή θα πρέπει επίσης να δίνει έμφαση στην υπεύθυνη και δεοντολογική χρήση των εργαλείων ΤΝ στην έρευνα και την καινοτομία, διασφαλίζοντας την ιδιωτικότητα, την ακεραιότητα των δεδομένων και την ασφάλεια. Επιπλέον, στα συμπεράσματα ζητείται ένα κοινό ευρωπαϊκό θεματολόγιο για τη στήριξη των ερευνητικών κοινοτήτων στον τομέα της ΤΝ και τη βελτίωση της πρόσβασης σε δεδομένα, υπολογιστικούς πόρους και επιστημονικά ταλέντα. Επίσης, λαμβάνεται υπό σημείωση η ιδέα της Επιτροπής για τη δημιουργία Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Έρευνας για την ΤΝ, ενώ καλείται η Επιτροπή να συνεργαστεί με τα κράτη μέλη όσον αφορά τις λεπτομέρειες της πρωτοβουλίας αυτής, ιδίως όσον αφορά την αποστολή και τη διακυβέρνησή της, ώστε να αξιοποιηθούν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο οι υφιστάμενες πρωτοβουλίες και δομές.
Δεξιότητες ΤΝ για την επιστημονική κοινότητα
Στα συμπεράσματα τονίζεται επίσης η σημασία της αναβάθμισης των δεξιοτήτων και της επανειδίκευσης στον τομέα της ΤΝ για τους ερευνητές και τους φορείς καινοτομίας, με στόχο τη γεφύρωση του χάσματος ψηφιακών δεξιοτήτων μέσω προγραμμάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης. Στο πλαίσιο αυτό περιλαμβάνονται πρωτοβουλίες για την προσέλκυση, τη διατήρηση και την επιστροφή ταλέντων στον τομέα της ΤΝ στην Ευρώπη, ιδίως από υποεκπροσωπούμενες ομάδες, και την προώθηση της πολυμορφίας και της ισόρροπης εκπροσώπησης των φύλων στους τομείς STEM (θετικές επιστήμες, τεχνολογία, μηχανική και μαθηματικά).
Έλεγχος κινδύνων
Η υιοθέτηση της ΤΝ στην επιστήμη ενέχει επίσης κινδύνους, όπως μεροληπτικούς αλγόριθμους, χειραγώγηση δεδομένων και δεοντολογικούς προβληματισμούς, που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε παραπληροφόρηση ή αναταραχές. Για τον μετριασμό αυτών των κινδύνων, το Συμβούλιο ζητεί μετ’ επιτάσεως την ανάπτυξη ποιοτικών δεικτών αναφοράς, κατευθυντήριων γραμμών και βέλτιστων πρακτικών για τη χρήση της ΤΝ στην έρευνα, με διασφάλιση της ακεραιότητας, της διαφάνειας και της αναπαραγωγιμότητας του επιστημονικού έργου. Το Συμβούλιο ενθαρρύνει την ανταλλαγή ανοικτών δεδομένων σύμφωνα με τις αρχές FAIR (ευρεσιμότητα, προσβασιμότητα, διαλειτουργικότητα και δυνατότητα επαναχρησιμοποίησης), για την προώθηση της προσβασιμότητας των δεδομένων, της διαλειτουργικότητας και των δεοντολογικών πρακτικών στον τομέα της ΤΝ.
Συμπερασματικά, το Συμβούλιο ζητεί να ενισχυθεί η ενσωμάτωση της ΤΝ στην επιστήμη μέσω της στήριξης της πολιτικής, της προώθησης της συνεργασίας, της διασφάλισης δεοντολογικών προτύπων και της παροχής πόρων για την κατάρτιση στον τομέα της ΤΝ.
Γενικές πληροφορίες
Σύμφωνα με την ομάδα κύριων επιστημονικών συμβούλων της Επιτροπής, η τεχνητή νοημοσύνη είναι ένα από τα πλέον ανατρεπτικά τεχνολογικά σύνολα και μετατρέπεται γρήγορα σε μετασχηματιστικό εργαλείο για τις επιστημονικές διεργασίες. Το ποσοστό των επιστημόνων που χρησιμοποιούν ΤΝ στην έρευνα αυξήθηκε από 12% το 2020 σε 16% το 2021. Στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Έρευνας, η χρήση της ΤΝ καλύπτει σχεδόν όλους τους τομείς. Κατά την περίοδο 2021-2022, περίπου το ένα τέταρτο των έργων ΤΝ στο Κοινό Κέντρο Ερευνών αξιοποίησε τεχνολογίες που σχετίζονται με την ΤΝ.
