36824/2025 Πολ. Πρ. Θεσ/κης: Αποδοχή – Αποποίηση κληρονομιάς Ι Αγωγή ακύρωσης πλασματικής αποδοχής

Η υπ.αρ. 36824/2025 του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Θεσσαλονίκης

Η απόφαση παρουσιάζει σημαντικό νομολογιακό ενδιαφέρον και αναφέρει επί λέξει:

“…  Η αποδοχή ή η αποποίηση που οφείλεται σε πλάνη ή απειλή ή απάτη κρίνεται σύμφωνα με τις διατάξεις για τις δικαιοπραξίες. Η αγωγή για την ακύρωσή τους παραγράφεται μετά ένα εξάμηνο. Η πλάνη σχετικά με το ενεργητικό ή το παθητικό της κληρονομίας δεν θεωρείται ουσιώδης. Οι διατάξεις του άρθρου αυτού εφαρμόζονται και σε αποδοχή που συνάγεται από την παραμέληση της προθεσμίας για αποποίηση».

Επειδή, ωστόσο, η βούληση του κληρονόμου δεν ήταν η αποδοχή της κληρονομιαίας περιουσίας, ο Αστικός Κώδικας παρέχει τη δυνατότητα στον κληρονομούμενο ο οποίος από πλάνη, απάτη ή απειλή έχει παραλείψει να προβεί σε δήλωση αποποίησης, να ασκήσει αγωγή ακύρωσης της πλασματικής αποδοχής κληρονομίας.

Ως πλάνη, εν προκειμένω, λογίζεται και η πλάνη περί το δίκαιο, υπάρχει, δε, πλάνη περί το δίκαιο της αποδοχής της κληρονομίας α) όταν ο κληρονόμος τελεί σε άγνοια για το σύστημα της κτήσεως της κληρονομίας κατά τον ΑΚ, που επέρχεται αμέσως μετά το θάνατο του κληρονομούμενου, οπότε η προθεσμία του άρθρου 1847 ΑΚ δεν αρχίζει, γιατί η άγνοια αποκλείει την γνώση της επαγωγής της κληρονομίας ή β) όταν ο κληρονόμος τελεί σε άγνοια περί την ύπαρξη της προθεσμίας του άρθρου 1847 ΑΚ προς αποποίηση ή της κατά το άρθρο 1850 ΑΚ νομικής σημασία της παρόδου της προθεσμίας αυτής άπρακτης.

Σκοπός του κληρονόμου που ασκεί την αγωγή ακύρωσης της πλασματικής αποδοχής κατ’ ΑΚ 1857 § 4 δεν είναι απλώς να ακυρώσει την αποδοχή της κληρονομίας που επέρχεται εκ του νόμου (ΑΚ 1850 εδ. β΄). Σκοπός του είναι να αποποιηθεί την κληρονομία, την οποία ο νόμος θεωρεί κατά πλάσμα δικαίου ότι αποδέχτηκε. Ο ίδιος σκοπός επιδιώκεται και από τον νομοθέτη με την κατ’ ΑΚ 1857 § 4 και την θεσμοθέτηση της αγωγής ακύρωσης της πλασματικής αποδοχής. Η ακύρωση της κατ’ ΑΚ 1850 εδ. β΄ αποδοχής είναι το μέσο, για να επιτευχθεί ο περαιτέρω σκοπός της αποποίησης. Μόνη η ακύρωση της πλασματικής αποδοχής δεν έχει κανένα νόημα, αν παρά την ακύρωση και μετά από αυτήν ο κληρονόμος έχει ήδη χάσει την προθεσμία και δεν μπορεί να αποποιηθεί την κληρονομία. Για την πληρότητα του συστήματος ο νομοθέτης εν προκειμένω θα έπρεπε να θέσει μια διάταξη κατά την οποία μετά την ακύρωση της πλασματικής αποδοχής κληρονομίας δεν είναι αναγκαία η αποποίηση αλλά αυτή θεωρείται ότι έχει επέλθει (βλ. π.π. υπό 1). Το πρόβλημα όμως στο ισχύον σύστημα από την έλλειψη της διάταξης αυτής είναι υπαρκτό και σοβαρό. Το σύστημα φέρεται κατ’ αποτέλεσμα αντιφατικό, αφού επιτρέπει την ακύρωση της πλασματικής αποδοχής κληρονομίας δεν παρέχει όμως τα αναγκαία μέσα για την αποποίηση μετά την ακύρωση. Συγκεκριμένα, αφ’ ενός ο νόμος με την δυνατότητα ακύρωσης της πλασματικής αποδοχής (ΑΚ 1857 § 4) επιτρέπει την ανατροπή της πλασματικής αποδοχής της ΑΚ 1850 εδ. β΄αφ’ ετέρου δεν προβλέπει το τελευταίο μέσο για την οριστική ανατροπή της αποδοχής και της κτήσης της κληρονομίας· δεν προβλέπει την δυνατότητα αποποίησης της κληρονομίας. Ως εκ τούτου η λύση είναι αναγκαίο να βρεθεί de lege lata…”