Η Προεδρία του Συμβουλίου και οι διαπραγματευτές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου κατέληξαν σήμερα σε προσωρινή συμφωνία σχετικά με πρόταση νομοθετήματος της ΕΕ που θα βελτιώσει την έρευνα και τη δίωξη αδικημάτων που εμπίπτουν στην κατηγορία του περιβαλλοντικού εγκλήματος.
Η νέα Οδηγία αποσκοπεί στη θέσπιση ελάχιστων κανόνων για τον ορισμό των ποινικών αδικημάτων και των κυρώσεων με σκοπό την καλύτερη προστασία του περιβάλλοντος, αντικαθιστώντας την προηγούμενη οδηγία του 2008, η οποία έχει καταστεί παρωχημένη λόγω των εξελίξεων στο περιβαλλοντικό δίκαιο της ΕΕ.
Η Οδηγία δίνει ακριβέστερο ορισμό του περιβαλλοντικού εγκλήματος και προσθέτει νέους τύπους περιβαλλοντικών ποινικών αδικημάτων. Επίσης εναρμονίζει το επίπεδο των ποινών για τα φυσικά πρόσωπα, για πρώτη δε φορά και για τα νομικά πρόσωπα σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ.
Περισσότερα αδικήματα
Το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο συμφώνησαν να αυξηθεί ο αριθμός των αδικημάτων που υφίστανται επί του παρόντος δυνάμει του ποινικού δικαίου της ΕΕ από εννέα σε δεκαοκτώ. Με τον τρόπο αυτό διευρύνεται και αποσαφηνίζεται το είδος της συμπεριφοράς που απαγορεύεται επειδή βλάπτει το περιβάλλον. Τα νέα αδικήματα περιλαμβάνουν το λαθρεμπόριο ξυλείας, το οποίο αποτελεί σημαντική αιτία αποψίλωσης σε ορισμένα μέρη του κόσμου, την παράνομη ανακύκλωση ρυπογόνων μερών πλοίων και σοβαρές παραβιάσεις της νομοθεσίας για τα χημικά προϊόντα.
Το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο συμφώνησαν επίσης σε ρήτρα «ειδικού αδικήματος». Τα αδικήματα που αναφέρονται στην οδηγία και τα οποία διαπράττονται εκ προθέσεως θεωρούνται ειδικά αδικήματα εφόσον προκαλούν καταστροφή· μη αναστρέψιμες, εκτεταμένες και ουσιαστικές ζημιές· ή μακροχρόνια, εκτεταμένη και ουσιαστική ζημιά σε οικοσύστημα σημαντικού μεγέθους ή περιβαλλοντικής αξίας ή σε φυσικό οικότοπο εντός προστατευόμενης περιοχής ή στην ποιότητα του αέρα, του εδάφους ή των υδάτων.
Aυστηρότερες ποινές
Στην περίπτωση φυσικών προσώπων που διαπράττουν ένα από τα αδικήματα που καλύπτει η οδηγία, το κείμενο προβλέπει τις ακόλουθες ποινές:
- για εκ προθέσεως αδικήματα που προκαλούν τον θάνατο προσώπου, μέγιστη ποινή φυλάκισης τουλάχιστον δέκα ετών
- για το ειδικό αδίκημα που προκαλεί καταστροφές, μέγιστη ποινή φυλάκισης τουλάχιστον οκτώ ετών
- για αδικήματα που διαπράττονται από τουλάχιστον βαριά αμέλεια που προκαλεί τον θάνατο προσώπου, μέγιστη ποινή φυλάκισης τουλάχιστον πέντε ετών
- για άλλα εκ προθέσεως αδικήματα που περιλαμβάνονται στη νομοθεσία, μέγιστη ποινή φυλάκισης τουλάχιστον πέντε ετών ή τουλάχιστον τριών ετών
Όσον αφορά τα νομικά πρόσωπα, το νομοθέτημα προβλέπει τις ακόλουθες ποινές:
- για τις πιο σοβαρές μορφές αδικημάτων το ανώτατο πρόστιμο ανέρχεται σε τουλάχιστον 5 % του συνολικού παγκόσμιου κύκλου εργασιών του νομικού προσώπου ή εναλλακτικά σε 40 εκατ. ευρώ
- για όλα τα άλλα αδικήματα το ανώτατο πρόστιμο ανέρχεται σε τουλάχιστον 3 % του συνολικού παγκόσμιου κύκλου εργασιών του νομικού προσώπου ή εναλλακτικά σε 24 εκατ. ευρώ
Είναι επίσης δυνατό να λαμβάνονται πρόσθετα μέτρα, για παράδειγμα να υποχρεώνεται ο παραβάτης να αποκαταστήσει το περιβάλλον ή να επανορθώσει τη ζημία, να αποκλείεται από την πρόσβαση σε δημόσια χρηματοδότηση ή να ανακαλούνται οι άδειες ή οι εγκρίσεις του.
Κατάρτιση και πόροι
Επιπλέον, τα κράτη μέλη θα πρέπει να διασφαλίσουν ότι παρέχεται κατάρτιση σε όσους εργάζονται για την ανίχνευση, τη διερεύνηση και τη δίωξη του περιβαλλοντικού εγκλήματος, όπως δικαστές, εισαγγελείς και αστυνομικές αρχές. Οι χώρες της ΕΕ θα πρέπει επίσης να διασφαλίσουν ότι οι εν λόγω αρχές διαθέτουν επαρκείς πόρους — για παράδειγμα όσον αφορά τον αριθμό του ειδικευμένου προσωπικού και τους οικονομικούς πόρους για την εκτέλεση των καθηκόντων τους βάσει της οδηγίας. Η οδηγία περιλαμβάνει επίσης διατάξεις σχετικά με την παροχή στήριξης και συνδρομής σε πρόσωπα που καταγγέλλουν περιβαλλοντικά εγκλήματα, σε υπερασπιστές του περιβάλλοντος και σε πρόσωπα που θίγονται από τα εγκλήματα αυτά.
Ιστορικό και επόμενα βήματα
Το περιβαλλοντικό έγκλημα είναι μια από τις πιο κερδοφόρες δραστηριότητες του οργανωμένου εγκλήματος παγκοσμίως και έχει τεράστιες επιπτώσεις όχι μόνο στο περιβάλλον αλλά και στην ανθρώπινη υγεία. Είναι εξαιρετικά επικερδές, αλλά δύσκολο να ανιχνευθεί, να διωχθεί και να τιμωρηθεί.
Η πρώτη οδηγία της ΕΕ για την προστασία του περιβάλλοντος μέσω του ποινικού δικαίου είχε εκδοθεί το 2008. Μετά από αξιολόγηση που πραγματοποιήθηκε το 2019-2020, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η οδηγία παρήγαγε περιορισμένα αποτελέσματα, καθώς ο αριθμός των υποθέσεων που διερευνήθηκαν επιτυχώς και οδήγησαν σε επιβολή ποινής παρέμεινε χαμηλός. Επιπλέον, τα επίπεδα των επιβληθεισών κυρώσεων ήταν υπερβολικά χαμηλά και δεν λειτούργησαν αποτρεπτικά, ενώ δεν υπήρχε συστηματική διασυνοριακή συνεργασία. Στις 15 Δεκεμβρίου 2021 η Επιτροπή υπέβαλε πρόταση για να βελτιωθεί η αποτελεσματικότητα της οδηγίας.
Η συμφωνία πρέπει να επιβεβαιωθεί και από τα δύο θεσμικά όργανα ώστε να ακολουθήσει η τυπική έκδοση της πράξης.
