Το Συμβούλιο εξέδωσε την Τρίτη, 14/5, συνολικά 10 νομοθετικές πράξεις για τη μεταρρύθμιση ολόκληρου του ευρωπαϊκού πλαισίου για τη διαχείριση του ασύλου και της μετανάστευσης.
Ο κανονισμός για τον έλεγχο διαλογής θα επιτρέψει στις εθνικές αρχές να παραπέμπουν τους αντικανονικούς μετανάστες και όσους αιτούνται άσυλο στα εξωτερικά σύνορα στη σχετική διαδικασία και θα διασφαλίζει ότι η ταυτοποίηση, οι έλεγχοι ασφάλειας και ευπάθειας και η υγειονομική αξιολόγηση διενεργούνται με ομοιόμορφο τρόπο.
Οι νέοι κανόνες σχετικά με την επικαιροποιημένη βάση δεδομένων Eurodac θα επιτρέψουν τη συλλογή ακριβέστερων και πληρέστερων δεδομένων (και βιομετρικών δεδομένων) σχετικά με διάφορες κατηγορίες μεταναστών, συμπεριλαμβανομένων των αιτούντων διεθνή προστασία και των ατόμων που φτάνουν αντικανονικά στην ΕΕ. Αυτό θα συμβάλει στην τεκμηριωμένη χάραξη πολιτικής και θα ενισχύσει τον έλεγχο της αντικανονικής μετανάστευσης και των μη επιτρεπόμενων μετακινήσεων.
Ο κανονισμός για τη διαδικασία ασύλου εξορθολογίζει την ευρωπαϊκή διαδικασία ασύλου και θεσπίζει υποχρεωτική διαδικασία στα σύνορα σε σαφώς καθορισμένες περιπτώσεις. Ο κανονισμός για την περί επιστροφής διαδικασία στα σύνορα αφορά τις επιστροφές ατόμων των οποίων η αίτηση στο πλαίσιο αυτής της διαδικασίας στα σύνορα απορρίπτεται. Ο κανονισμός για τη διαχείριση του ασύλου και της μετανάστευσης καθορίζει ποιο κράτος μέλος είναι υπεύθυνο για την εξέταση των αιτήσεων διεθνούς προστασίας και για πρώτη φορά εισάγει δίκαιη κατανομή ευθυνών μεταξύ των κρατών μελών. Χάρη στον κανονισμό για την αντιμετώπιση κρίσεων, η ΕΕ θα είναι καλύτερα εξοπλισμένη για την εξέταση των αιτήσεων ασύλου σε εξαιρετικές περιστάσεις.
Ο κανονισμός για τις ελάχιστες απαιτήσεις ασύλου και η οδηγία για τις συνθήκες υποδοχής θεσπίζουν ομοιόμορφους κανόνες για τα κριτήρια χορήγησης διεθνούς προστασίας και τις απαιτήσεις για την υποδοχή των αιτούντων άσυλο. Οι κανόνες αυτοί αναμένεται επίσης να συμβάλουν στη μείωση των δευτερογενών μετακινήσεων μεταξύ των κρατών μελών.
Τέλος, ο κανονισμός για την επανεγκατάσταση αφορά τις νόμιμες και ασφαλείς οδούς προς την ΕΕ μέσω της θέσπισης κοινών κανόνων για την επανεγκατάσταση και την εισδοχή για ανθρωπιστικούς λόγους.
Διαδικασία στα σύνορα
Σημαντικό νέο χαρακτηριστικό της μεταρρύθμισης είναι η υποχρεωτική διαδικασία στα σύνορα. Η διαδικασία αυτή θα εφαρμόζεται σε ορισμένες κατηγορίες αιτούντων άσυλο (για παράδειγμα εκείνους που προέρχονται από χώρες με χαμηλά ποσοστά αναγνώρισης ασύλου). Σκοπός της διαδικασίας είναι να αξιολογείται ταχέως στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ εάν οι αιτήσεις είναι αβάσιμες ή απαράδεκτες. Τα άτομα που συμμετέχουν στην περί ασύλου διαδικασία στα σύνορα δεν επιτρέπεται να εισέρχονται στο έδαφος της ΕΕ.
Ευθύνη και αλληλεγγύη
Οι νέοι κανόνες αποσαφηνίζουν ποιο κράτος μέλος θα είναι υπεύθυνο για την υποβολή αίτησης ασύλου (για παράδειγμα, σε περιπτώσεις κατά τις οποίες ένα πρόσωπο έχει μέλος της οικογένειάς του σε χώρα της ΕΕ ή όταν η αίτηση ασύλου δεν υποβάλλεται στη χώρα όπου ο αιτών άσυλο φτάνει για πρώτη φορά στην ΕΕ).
Μια άλλη σημαντική πτυχή της μεταρρύθμισης του συστήματος μετανάστευσης είναι η θέσπιση μηχανισμού αλληλεγγύης για τη διασφάλιση δικαιότερου επιμερισμού των ευθυνών. Οι νέοι κανόνες συνδυάζουν την υποχρεωτική αλληλεγγύη για τη στήριξη των κρατών μελών που αντιμετωπίζουν έντονη εισροή μεταναστών με ευελιξία όσον αφορά το είδος των συνεισφορών. Οι συνεισφορές των κρατών μελών μπορούν να συνίστανται σε μετεγκαταστάσεις, χρηματοδοτικές συνεισφορές ή, εφόσον έχει συμφωνηθεί με το επωφελούμενο κράτος μέλος, εναλλακτικά μέτρα αλληλεγγύης (π.χ. παροχή συνοριοφυλάκων ή συνδρομή στην ανάπτυξη κέντρων υποδοχής).
Διαχείριση καταστάσεων κρίσης
Για την καλύτερη αντιμετώπιση καταστάσεων κρίσης (μαζικές αφίξεις και εργαλειοποίηση) και ανωτέρας βίας, τα κράτη μέλη μπορούν να παρεκκλίνουν από ορισμένους κανόνες και να ζητούν ενισχυμένη αλληλεγγύη από άλλες χώρες της ΕΕ. Πιθανές παρεκκλίσεις ισχύουν, για παράδειγμα, για τις προθεσμίες καταχώρισης των αιτούντων άσυλο και για τη διάρκεια της διαδικασίας στα σύνορα.
Ο μηχανισμός αντιμετώπισης κρίσεων χρησιμοποιείται μόνο σε εξαιρετικές περιστάσεις και για το χρονικό διάστημα που είναι απολύτως αναγκαίο για την αντιμετώπιση καταστάσεων κρίσης ή ανωτέρας βίας. Υπόκειται στην έγκριση του Συμβουλίου.
Επόμενα βήματα
Τα κράτη μέλη θα έχουν πλέον προθεσμία δύο ετών για να θέσουν σε εφαρμογή τις πράξεις που θεσπίστηκαν σήμερα. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα παρουσιάσει σύντομα κοινό σχέδιο εφαρμογής για την παροχή βοήθειας στα κράτη μέλη κατά τη διαδικασία αυτή.
Ιστορικό
Ο κανονισμός για τη διαδικασία ασύλου, ο κανονισμός για τη διαχείριση του ασύλου και της μετανάστευσης, ο κανονισμός Eurodac, ο κανονισμός για τον έλεγχο διαλογής και ο κανονισμός για την αντιμετώπιση κρίσεων αποτελούν συνιστώσες του νέου συμφώνου για τη μετανάστευση και το άσυλο, το οποίο πρότεινε η Επιτροπή (επίτροπος Ylva Johansson) στις 23 Σεπτεμβρίου 2020.
Η οδηγία για τις συνθήκες υποδοχής, ο κανονισμός για τις ελάχιστες απαιτήσεις ασύλου και το ενωσιακό πλαίσιο για την επανεγκατάσταση προτάθηκαν το 2016.
Στις 20 Δεκεμβρίου 2023 επιτεύχθηκε γενική συμφωνία μεταξύ της Προεδρίας του Συμβουλίου και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Οι λεπτομέρειες των κειμένων βελτιώθηκαν περαιτέρω τον Ιανουάριο και στις αρχές του Φεβρουαρίου του 2024. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε το σύμφωνο στις 10 Απριλίου 2024.
