Το Συμβούλιο και το Κοινοβούλιο κατέληξαν σε προσωρινή συμφωνία σχετικά με τμήματα της δέσμης μέτρων ενάντια στο ξέπλυμα χρήματος, η οποία αποσκοπεί να προστατεύσει τους πολίτες και το χρηματοπιστωτικό σύστημα της ΕΕ από τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και τη χρηματοδότηση της τρομοκρατίας.
Με τη νέα δέσμη, όλοι οι κανόνες που ισχύουν για τον ιδιωτικό τομέα θα μεταφερθούν σε νέο κανονισμό, ενώ η οδηγία θα αφορά την οργάνωση των θεσμικών συστημάτων ΚΞΧ/ΧΤ σε εθνικό επίπεδο στα κράτη μέλη.
Η προσωρινή συμφωνία σχετικά με κανονισμό για την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες θα εναρμονίσει για πρώτη φορά εξαντλητικά τους κανόνες σε ολόκληρη την ΕΕ, καλύπτοντας πιθανά κενά τα οποία χρησιμοποιούν εγκληματίες για να νομιμοποιούν παράνομα έσοδα ή να χρηματοδοτούν τρομοκρατικές δραστηριότητες μέσω του χρηματοπιστωτικού συστήματος.
Η συμφωνία για την οδηγία θα βελτιώσει την οργάνωση των εθνικών συστημάτων καταπολέμησης της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες.
Κανονισμός για την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες
Υπόχρεες οντότητες
Υπόχρεες οντότητες, όπως χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, τράπεζες, κτηματομεσιτικά γραφεία, υπηρεσίες διαχείρισης περιουσιακών στοιχείων, καζίνο, έμποροι, παίζουν κεντρικό ρόλο ως ρυθμιστές της πρόσβασης στο πλέγμα της καταπολέμησης της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας (ΚΞΧ/ΧΤ), καθώς έχουν προνομιακή θέση για να εντοπίζουν ύποπτες δραστηριότητες.
Η προσωρινή συμφωνία επεκτείνει τον κατάλογο των υπόχρεων οντοτήτων καλύπτοντας νέους φορείς. Οι νέοι κανόνες θα καλύπτουν το μεγαλύτερο μέρος του τομέα των κρυπτοστοιχείων, υποχρεώνοντας όλους τους παρόχους υπηρεσιών κρυπτοστοιχείων (CASP) να επιδεικνύουν δέουσα επιμέλεια ως προς τους πελάτες τους. Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να επαληθεύουν στοιχεία και πληροφορίες σχετικά με τους πελάτες τους, καθώς και να αναφέρουν ύποπτες δραστηριότητες.
Βάσει της συμφωνίας, οι CASP θα πρέπει να εφαρμόζουν μέτρα δέουσας επιμέλειας ως προς τον πελάτη όταν διενεργούν συναλλαγές αξίας 1.000 ευρώ ή μεγαλύτερης. Η συμφωνία προσθέτει μέτρα για τον μετριασμό των κινδύνων που συνδέονται με συναλλαγές με αυτοδιαχειριζόμενα πορτοφόλια.
Άλλοι τομείς τους οποίους αφορούν η δέουσα επιμέλεια ως προς τον πελάτη και οι υποχρεώσεις υποβολής εκθέσεων θα είναι οι έμποροι ειδών πολυτελείας, όπως πολύτιμα μέταλλα και πολύτιμοι λίθοι, οι κοσμηματοπώλες, οι ωρολογοποιοί και οι χρυσοχόοι. Οι έμποροι πολυτελών αυτοκινήτων, αεροσκαφών και θαλαμηγών, καθώς και πολιτιστικών αγαθών (όπως έργα τέχνης) θα καταστούν επίσης υπόχρεες οντότητες.
Η προσωρινή συμφωνία αναγνωρίζει ότι ο τομέας του ποδοσφαίρου είναι υψηλού κινδύνου και επεκτείνει τον κατάλογο των υπόχρεων οντοτήτων σε επαγγελματικούς ποδοσφαιρικούς συλλόγους και πράκτορες. Ωστόσο, καθώς ο τομέας και ο κίνδυνός του υπόκεινται σε μεγάλες διακυμάνσεις, τα κράτη μέλη θα έχουν την ευελιξία να τον διαγράφουν από τον κατάλογο εάν παρουσιάζει χαμηλό κίνδυνο. Οι κανόνες θα ισχύσουν μετά από μεγαλύτερη μεταβατική περίοδο, η οποία αρχίζει 5 έτη μετά την έναρξη ισχύος, σε αντίθεση με τα 3 έτη για τις άλλες υπόχρεες οντότητες.
Αυξημένη δέουσα επιμέλεια
Το Συμβούλιο και το Κοινοβούλιο εισήγαγαν επίσης ειδικά ενισχυμένα μέτρα δέουσας επιμέλειας όσον αφορά διασυνοριακές σχέσεις ανταπόκρισης για παρόχους υπηρεσιών κρυπτοστοιχείων.
Το Συμβούλιο και το Κοινοβούλιο συμφώνησαν ότι τα πιστωτικά ιδρύματα και οι χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί θα λαμβάνουν ενισχυμένα μέτρα δέουσας επιμέλειας όταν επιχειρηματικές σχέσεις με πολύ εύπορα άτομα (υψηλής καθαρής αξίας) συνεπάγονται τη διαχείριση μεγάλου όγκου περιουσιακών στοιχείων. Τυχόν παράλειψη θα θεωρηθεί επιβαρυντικός παράγοντας στο καθεστώς κυρώσεων.
Πληρωμές σε μετρητά
Για πληρωμές σε μετρητά ορίζεται ανώτατο όριο 10.000 ευρώ σε επίπεδο ΕΕ, πράγμα που θα κάνει δυσκολότερο για τους εγκληματίες να ξεπλένουν βρώμικο χρήμα. Τα κράτη μέλη θα έχουν την ευελιξία να επιβάλουν χαμηλότερο ανώτατο όριο εάν επιθυμούν.
Επιπλέον, κατά την προσωρινή συμφωνία, οι υπόχρεες οντότητες θα πρέπει να ταυτοποιούν και να επαληθεύουν την ταυτότητα προσώπου που πραγματοποιεί περιστασιακή συναλλαγή σε μετρητά μεταξύ 3.000 και 10.000 ευρώ.
Πραγματική κυριότητα
Η προσωρινή συμφωνία καθιστά τους κανόνες για την πραγματική κυριότητα περισσότερο εναρμονισμένους και διαφανείς. Ο όρος «πραγματική κυριότητα» δηλώνει τα πρόσωπα που πράγματι ελέγχουν ή αντλούν τα οφέλη της κυριότητας μιας νομικής οντότητας (όπως εταιρεία, ίδρυμα ή καταπίστευμα), παρόλο που ο τίτλος ή το περιουσιακό στοιχείο είναι καταχωρισμένο σε άλλο όνομα.
Η συμφωνία διευκρινίζει ότι η πραγματική κυριότητα βασίζεται σε δύο συνιστώσες — κυριότητα και έλεγχος— που και οι δύο πρέπει να αναλύονται για να εντοπίζονται όλοι οι πραγματικοί δικαιούχοι της συγκεκριμένης νομικής οντότητας ή μεταξύ οντοτήτων διαφόρων ειδών, περιλαμβανομένων οντοτήτων εκτός ΕΕ όταν δραστηριοποιούνται στην ΕΕ ή αγοράζουν ακίνητα στην ΕΕ. Η συμφωνία ορίζει το όριο της πραγματικής κυριότητας στο 25 %.
Αποσαφηνίζονται επίσης σχετικοί κανόνες που ισχύουν για πολυεπίπεδες δομές ιδιοκτησίας και ελέγχου, ώστε να διασφαλίζεται ότι η απόκρυψη πολλών επιπέδων ιδιοκτησίας των εταιρειών δεν θα λειτουργεί πλέον. Παράλληλα, αποσαφηνίζονται οι διατάξεις για την προστασία των δεδομένων και τη διατήρηση αρχείων, ώστε το έργο των αρμόδιων αρχών να γίνει ευκολότερο και ταχύτερο.
Η συμφωνία προβλέπει την καταχώριση της πραγματικής κυριότητας όλων των αλλοδαπών οντοτήτων που κατέχουν ακίνητα με αναδρομική ισχύ έως τις την 1η Ιανουαρίου 2014.
Τρίτες χώρες υψηλού κινδύνου
Οι υπόχρεες οντότητες θα υποχρεούνται να εφαρμόζουν ενισχυμένα μέτρα δέουσας επιμέλειας σε περιστασιακές συναλλαγές και επιχειρηματικές σχέσεις με τρίτες χώρες υψηλού κινδύνου των οποίων οι ελλείψεις στα εθνικά τους καθεστώτα ενάντια στο ξέπλυμα χρήματος και την τρομοκρατία τις καθιστούν απειλή για την ακεραιότητα της εσωτερικής αγοράς της ΕΕ.
Η Επιτροπή θα προβεί σε αξιολόγηση του κινδύνου, με βάση τις καταχωρίσεις της ομάδας χρηματοοικονομικής δράσης (FATF, του διεθνούς φορέα καθορισμού προτύπων για την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες). Επιπλέον, το υψηλό επίπεδο κινδύνου θα δικαιολογεί την εφαρμογή πρόσθετων ειδικών ενωσιακών ή εθνικών αντιμέτρων, είτε σε επίπεδο υπόχρεων οντοτήτων είτε από τα κράτη μέλη.
Οδηγία κατά της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες
Μητρώα πραγματικών δικαιούχων
Κατά την προσωρινή συμφωνία, τα στοιχεία που υποβάλλονται στο κεντρικό μητρώο θα πρέπει να επαληθεύονται. Οντότητες ή μορφώματα συνδεδεμένα με πρόσωπα ή οντότητες που υπόκεινται σε στοχευμένες οικονομικές κυρώσεις θα πρέπει να επισημαίνονται.
Η οδηγία παρέχει στις αρμόδιες για τα μητρώα οντότητες την εξουσία να διενεργούν επιθεωρήσεις στις εγκαταστάσεις καταχωρισμένων νομικών οντοτήτων, σε περίπτωση αμφιβολιών σχετικά με την ακρίβεια των στοιχείων που έχουν στην κατοχή τους.
Η συμφωνία ορίζει επίσης ότι, εκτός από τις εποπτικές και δημόσιες αρχές και τις υπόχρεες οντότητες, μεταξύ άλλων πρόσωπα από το κοινό που έχουν έννομο συμφέρον, περιλαμβανομένου του Τύπου και της κοινωνίας των πολιτών, μπορούν να έχουν πρόσβαση στα μητρώα.
Προκειμένου να διευκολύνονται οι έρευνες σχετικά με εγκληματικές δραστηριότητες που αφορούν ακίνητα, το κείμενο διασφαλίζει ότι τα μητρώα ακινήτων είναι προσβάσιμα στις αρμόδιες αρχές μέσω ενιαίου σημείου πρόσβασης, όπου δημοσιοποιούνται, για παράδειγμα, πληροφορίες σχετικά με την τιμή, το είδος του ακινήτου, το ιστορικό και τα βάρη, όπως υποθήκες, δικαστικοί περιορισμοί και δικαιώματα ιδιοκτησίας.
Οι αρμοδιότητες των ΜΧΠ
Κάθε κράτος μέλος έχει ήδη συστήσει Μονάδα Χρηματοοικονομικών Πληροφοριών (ΜΧΠ) για την πρόληψη, την καταγγελία και την αποτελεσματική καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας. Αυτές οι ΜΧΠ είναι υπεύθυνες για τη λήψη και την ανάλυση πληροφοριών σχετικά με το ξέπλυμα χρήματος και τη χρηματοδότηση της τρομοκρατίας, ιδίως με τη μορφή αναφορών από υπόχρεες οντότητες.
Κατά τη συμφωνία, οι ΜΧΠ θα έχουν άμεση και απευθείας πρόσβαση σε χρηματοοικονομικές και διοικητικές πληροφορίες, καθώς και σε πληροφορίες σχετικές με την επιβολή του νόμου, μεταξύ των οποίων φορολογικές πληροφορίες, πληροφορίες σχετικά με κεφάλαια και άλλα περιουσιακά στοιχεία δεσμευμένα δυνάμει στοχευμένων οικονομικών κυρώσεων, πληροφορίες σχετικά με μεταφορές χρηματικών ποσών και μεταφορές κρυπτοστοιχείων, εθνικά μητρώα μηχανοκίνητων οχημάτων, αεροσκαφών και σκαφών, τελωνειακά δεδομένα και εθνικά μητρώα όπλων, μεταξύ άλλων.
Οι ΜΧΠ εξακολουθούν να διαδίδουν πληροφορίες σε αρμόδιες αρχές επιφορτισμένες να καταπολεμούν τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και τη χρηματοδότηση της τρομοκρατίας, περιλαμβανομένων αρχών με ανακριτικό, εισαγγελικό ή δικαστικό ρόλο. Σε διασυνοριακές υποθέσεις, οι ΜΧΠ θα συνεργάζονται στενότερα με τους ομολόγους τους στο οικείο κράτος μέλος το οποίο αφορά η αναφορά ύποπτης δραστηριότητας. Το σύστημα FIU.net θα αναβαθμιστεί ώστε να επιτρέπεται η ταχεία διάδοση διασυνοριακών εκθέσεων.
Κατά την προσωρινή συμφωνία, η εφαρμογή των θεμελιωδών δικαιωμάτων επιβεβαιώνεται ως αναπόσπαστο μέρος του έργου των ΜΧΠ και λαμβάνεται υπόψη κατά τη λήψη αποφάσεων.
Η συμφωνία καθορίζει ένα σταθερό πλαίσιο βάσει του οποίου οι ΜΧΠ μπορούν να αναστείλουν ή να αρνηθούν τη συγκατάθεσή τους για μια συναλλαγή, προκειμένου να διενεργήσουν τις αναλύσεις τους, να αξιολογήσουν την υποψία και να διαβιβάσουν τα αποτελέσματα στις αρμόδιες αρχές, ώστε να καταστεί δυνατή η λήψη κατάλληλων μέτρων.
Εποπτικοί φορείς
Κατά τη συμφωνία, κάθε κράτος μέλος θα διασφαλίζει ότι όλες οι υπόχρεες οντότητες που είναι εγκατεστημένες στην επικράτειά του υπόκεινται σε επαρκή και αποτελεσματική εποπτεία από έναν ή περισσότερους εποπτικούς φορείς. Οι εποπτικοί φορείς θα εφαρμόζουν προσέγγιση βάσει κινδύνου.
Οι εποπτικοί φορείς θα αναφέρουν στις ΜΧΠ περιπτώσεις υποψίας. Θεσπίζονται νέα εποπτικά μέτρα για τον μη χρηματοπιστωτικό τομέα, τα λεγόμενα εποπτικά σώματα, όπως με τις διατάξεις του κανονισμού AMLA. Η AMLA θα αναπτύξει σχέδια ρυθμιστικών τεχνικών προτύπων που θα ορίζουν τους γενικούς όρους που επιτρέπουν τη λειτουργία εποπτικών σωμάτων ΚΞΧ/ΧΤ.
Εκτίμηση κινδύνου
Κατά την προσωρινή συμφωνία, οι εκτιμήσεις κινδύνου τόσο σε ενωσιακό όσο και σε εθνικό επίπεδο εξακολουθούν να αποτελούν σημαντικό εργαλείο. Η Επιτροπή θα διενεργήσει σε ενωσιακό επίπεδο αξιολόγηση των κινδύνων της νομιμοποίησης παράνομων εσόδων και της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας και θα διατυπώσει συστάσεις προς τα κράτη μέλη σχετικά με μέτρα που θα πρέπει να ακολουθήσουν. Τα κράτη μέλη θα διενεργούν επίσης εκτιμήσεις κινδύνου σε εθνικό επίπεδο και θα δεσμεύονται να μετριάσουν αποτελεσματικά τους κινδύνους που προσδιορίζονται στην εθνική εκτίμηση κινδύνου.
Επόμενα βήματα
Τα κείμενα θα οριστικοποιηθούν και θα υποβληθούν προς έγκριση στους αντιπροσώπους των κρατών μελών στην Επιτροπή Μόνιμων Αντιπροσώπων και στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Εάν εγκριθούν, το Συμβούλιο και το Κοινοβούλιο θα πρέπει να εγκρίνουν επισήμως τα κείμενα προτού αυτά δημοσιευθούν στην Επίσημη Εφημερίδα της ΕΕ και τεθούν σε ισχύ.
